مسجد جامع یزد
مسجد جامع یزد قدیمی‌ترین نمونه معماری مذهبی قرن نهم هجری در شهر یزد است. وجود طاق‌های سراسری مزین به کاشی‌های معرق در شبستان‌های مسجد از ویژگی‌های مهم و بارز مسجد جامع یزد می‌باشد. در سفر به شهر یزد شما حتما از مسجد جامع دیدن خواهید کرد. پس با تور گردان همراه باشید تا از رازورمزهای معماری و تاریخچه آن بیشتر بدانید.
مسجد جامع یزد در قرن ششم هجری بنا شد و در قرن هشتم بازسازی گردید. مسجد حاضر مشتمل بر یک صحن مستطیل (۱۰۴×۹۹ متر) با گنبد و ایوانی در سمت قبله است که در طرفین آن شبستان‌هایی ساخته شده است. شبستان جنوبی به دهلیزی گنبددار در پشت درِ اصلی راه دارد. این در اصلی که بارها تعمیر شده است دارای نسبت‌های متعادلی است که از ویژگی‌های هنری در اواخر قرن هشتم است و همچنین دو مناره در قسمت بالای آن قرار دارد. مسجد جامع یزد بیش از ده هزار متر مربع وسعت داشته و مناره هایش با پنجاه متر ارتفاع از سطح زمین از بلندترین مناره های جهان محسوب میشود. مسجد جامع از مهمترین جاهای دیدنی یزد است که در 1313 به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
تاریخچه مسجد جامع یزد
احداث مسجد جامع كبير يزد، به دستور علاء الدوله كالنجار که از دودمان آل بویه است و حکمرانی یزد را در دوران سلجوقی بر عهده داشت، آغاز شد و مسجد در چند مرحله کامل شد.
دوره اول
در دوره اول ( ۷۲4-۷۲۸ هجری قمری)، سید رکن الدین فرزند سید نظام الدین حسینی که از مفاخر یزد و از بزرگترین قضات امور شرعیه بود، به تکمیل ساختمان مسجد همت گماشت و بنای گنبد و سردر ورودی و شالوده های ایوان مقصوره را ساخت.
دوره دوم
در دوره دوم ، سال ۳۳۰ هجری قمری شرف الدین علی یزدی که از مردان مشهور آن زمان بود، برحسب وصیت مولانا سید رکن الدین ، ساختمان و گنبد ایوان مسجد جامع را به پایان رسانید و همچنین بعضی از پوششهای تزئینی را کامل کرد.
دوره سوم
در دوره سوم ، ۷۶۵ تا۷۷۷ هجری قمری شاه نظام الدین کرمانی، که حکمران یزد بود، ایوان مسجد را کاشی کاری و شبستان جنوبی، دهلیز و رواقهای متصل به گنبدخانه، همراه با نمای صحن و بنای مجدد سردر ورودی و پوشش تزئینی آن (که اکنون بیشترین بخش آن از میان رفته است) به پایان رساند.
دوره چهارم
در دوره چهارم ، (۸۰۹-۸۱۹ هجری قمری) به دستور شاه نظام الدین کرمانی، بنای شبستان شمالی، دهليز و رواقهای ارتباطی آن، کتیبه دوازده امام ایوان صحن و بعضی پوششهای تزئینی ساخته شده است و القاب شاهرخ را بر کتیبه سر در مدخل مسجد به خط ثلث ہر کاشی نوشتند.
هشت ویژگی منحصر به فرد معماری مسجد جامع یزد
مسجد جامع یزد از دیدنی‌ترین‌های تور یزد است که معماری تاریخی یزد را یادآوری می کند و آن شما را میخکوب خواهد کرد. در ادامه به هشت نمونه مشهود از زیبایی‌های این شاهکار معماری اشاره می‌کنیم. با تورگردان همراه باشید.
1.از موارد مهم طراحی فضای مسجد جامع یزد به هم پیوستگی اجزاست. وجه‌های مختلف مسجد چنان بامهارت به هم دوخته شده‌اند که یک فرد عادی که تا به حال مسجد جامع را ندیده است در صورت تفکیک قسمت‌های مختلف قادر است تمام وجه ها را به درستی کنار هم بچسباند.
2. از موارد خاص تزیینات مسجد جامع یزد توازنی است که در کل بنا از نظر رعایت بسیاری از مسائل دیده می شود. همه سطوح دارای یک ارزش هستند و از نظر تزییناتی در یک راستا بوده و رجحانی نسبت به هم ندارند.
3.مکانیابی تزیینات در مسجد جامع یزد از نقاط قوت معماری خاص آن است که همه ابعاد معنوی و مادی در آن لحاظ شده است. برای نمونه به کاشی‌های معرق توجه کنید که برای دور ماندن از خطرها و ضربه‌ها آنها را یک متر بالاتر از سطح زمین قرار داده و قسمت‌های پایین‌تر را با کاشی‌های یکپارچه و یکرنگ پوشانده‌اند. از منظر مکانیابی مناسب معنوی نظر شما را به آیه‌ای که در محراب مسجد کار شده است جلب می‌کنم که با آیه نمای ایوان کاملاً فرق دارد و معنی هر کدام با مکان مورد نظر کاملا تطابق دارد.
4.تمام تزیینات دارای زیر نقش ساده است که هنرمند ایرانی با ذهن فعال و دست‌های خلاقش رفته رفته آن را پیچیده می‌نماید به نحوی که آن طرح‌ساده تنها سایه‌ای مبهم از خود را در نقش نشان می‌دهد.
5.از زیبایی‌های ظریف دیگر می‌توان به حاشیه و خطوطی اشاره کرد که طرح اصلی را در بر گرفته‌اند و به عبارتی آن را قاب می کنند.
6.تعادل تزیینات در مسجد جامع یزد نیز بسیار قابل توجه است. مسجد جامع یزد دارای یک محور تقارن اصلی است و تزئینات هم براساس ارتباط با کل بنا و هم در جزء شان دارای تقارن هستند.
7.درحالی که در میان این مسجد زیبا قدم برمی‌دارید به تناسب تزیینات دقت کنید. در طاق‌های ظریف و کوچک، تزیینات ساده و ظریف و در طاق‌های بزرگ‌تر تزیینات درشت‌تری استفاده شده که همان ظرافت و زیبایی نقوش ریز را دارد و بزرگ شدن آن از ظرافت تزیین نکاسته است.
8.نکته مهم دیگرکه در مسجد جامع یزد حتماً نظر شما را جلب می‌کند جادوی رنگ هاست. اغلب تزیینات معرق در مسجد به رنگ‌های آبی فیروزه‌ای و سفید هستند. معمارهای چیره‌دست ایرانی کوشیده‌اند علاوه بر قسمت‌های داخلی مسجد، سطوح دیوارها و گنبدها نیز با کاشی‌های رنگارنگ پوشیده شود تا انرژی رنگ‌ها هر بیننده‌ای را برای دقایقی از زمین به فضایی ملکوتی پرواز دهد. کاربرد کاشی‌های رنگارنگ در این فضاها سبب شده تا مواد ساختمانی سنگینی و خشونت خود را از دست بدهند و تبدیل به سطوح شفاف و موادی بی‌وزن شوند.
در این میان انواع نقوش هندسی و کتیبه‌ای به صورت یک مجموعه کامل درآمده و مصالح ساختمانی نمودی چون بلورهای رنگی و درخشان به خود گرفته‌اند. توزیع رنگ‌های آبی فیروزه‌ای و لاجوردی در مجاورت سفید، زرد، قهوه ای و سبز زیتونی مجموعه چشم‌نوازی را به وجود آورده است و در برخی قسمت‌ها که رنگ‌های مکمل آجری متمایل به نارنجی با رنگ‌های لاجوردی و فیروزه‌ای تماس پیدا می‌کند؛ زیبایی چیدمان رنگ‌ها در فضای مسجد جامع یزد به اوج خود می‌رسد.
9. کتیبه‌های دوره‌ی اسلامی، منابع ارزشمندی از تفکرات مذهبی، سیاسی و اجتماعی معماران و هنرمندان دوره‌ی اسلامی است؛ به گونه‌ای که اطلاعات ارزشمندی از اوضاع مذهبی، اجتماعی و فرهنگی زمان خود را بازگو می‌کنند. در این خصوص توصیه می شود مقاله علمی_پژوهشی زیبایی‌شناسی و ارزش‌های نمادین کتیبه‌های مسجد جامع یزد را بخوانید.
