میدان امیرچخماق یزد (مجموعه امیر چخماق، میرچخماق یا میرچماق) نام میدانی در شهر یزد است. بازار، بقعه، تکیه، مسجد، کاروانسرا و دو آب انبار که قدمتشان به قرن 9 هجری و دوره تیموریان برمی‌گردد از مکانهای دیدنی این میدان هستند. میدان امیرچخماق در طول سالیان متمادی نقش‌های تاریخی، مذهبی، تفریحی، اجتماعی و اقتصادی را بر دوش کشیده است و به عنوان نماد و نشانه شهر یزد شناخته می‌شود. مسجد، تکیه و تمام بناها و الحاقات مجموعه امیرچخماق به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
ادامه مطلب را در تورگردان بخوانید.
تاریخچه مجموعه امیرچخماق یزد
زمانی که مغول‌ها به ایران حمله کردند، زیرساخت‌های علمی، فرهنگی و اقتصادی کشور از میان رفت. نسل جدیدی شکل گرفت و دیگر از اندیشمندان نسل گذشته خبری نبود اما پس از مدتی باز اوضاع رو به آرامش گذاشت و یزد رو به آبادانی رفت. به ویژه در دوران حکومت امیر جلال الدین چخماق و همسرش حدود ۱۰۰۰ خانه، دکان، مدرسه، خانقاه، حمام و کاروانسرا بازسازی و تعمیر شد و شهر یزد از جانب جنوب گسترش یافت. این گسترش با ایجاد بازاری در دروازه مهریز و سپس ایجاد مجموعه امیر چخماق محقق شد.
در عصر صفویان مسجد امیرچخماق مورد بازسازی قرار گرفت و در زمان فتحعلی شاه قاجار نیر قسمت هایی از این مسجد توسط حاج حسین عطار مرمت گردید. میدان امیرچخماق به دلیل وجود حسینیه و متبرک بودن در نظر مردم، برای مدتی به محل دفن مردگان تبدیل شد ولی با روی کار آمدن پهلوی‌ها قبرها ویران گردید و میدان جان تازه‌ای گرفت اما بخش‌های زیادی از این مجموعه با خیابان‌کشی‌های دوره پهلوی از بین رفت. میدان امیرچخماقی که شما امروز در سفر به یزد می‌بینید بسیار کوچکتر از شکل اولیه آن است. اینک بنای حدودا 600 ساله میدان امیرچخماق به عنوان نشانه شهر یزد در بین گردشگران شناخته می‌شود.
معماری میدان امیر چخماق
در اطراف میدان قدیمی امیر چخماق در تور یزد بناهای متعدد با کاربری‌های مختلف وجود دارند که هر کدام معماری خاص و چشم‌نواز خود را دارند. بخش عمده بناهای دیدنی میدان امیرچخماق در نماسازی از مصالح رایج مثل آجر و کاه‌گل استفاده کرده‌اند. در برخی از بناها نیز سنگ، شیشه، فلز یا از مصالح ترکیبی شامل آجر و کاشی و گچ بهره برده‌اند. در بخشی از بناها هم نماسازی صورت نگرفته و یا نماسازی نیازمند ترمیم و نوسازی است.
مسجد و تکیه میدان امیر چخماق یزد
مسجد تاریخی امیرچخماق به مسجد جامع نو نیز مشهور است و بعد از مسجد جامع یزد بزرگترین مسجد این شهر محسوب می‌شود. مسجد امیر چخماق به همت امیرچخماق و طی ۲۰ سال احداث شده و در سال ۸۴۱ ه.ق معماری آن به پایان رسیده است.
بنای تکیه امیر چخماق با بیشترین ارتفاع در جنوب میدان قرار گرفته و بر کل میدان تسلط دارد. سایر مکان های دیدنی اطراف به صورت نامنظم و یک یا دو طبقه هستند. علاوه بر مسجد و تکیه، وجود عناصر نمادین از جمله نخل، سقاخانه و سکوی میانی به ارتقای معنوی میدان امیرچخماق به عنوان فضای مذهبی شهر کمک کرده است.
این را نیز می پسندید: باغ دولت آباد یزد
بازار و آب انبارهای میدان امیرچخماق
میدان امیر چخماق در گذشته سه آب انبار داشت اما امروز تنها دوآب‌انبار بر جای مانده که تا ۴۰ سال پیش و پیش از لوله کشی شهر مورد استفاده مردم بود.
در سال ۸۶۱ هجری حاجی قنبر جهانشاهی در کنار میدان امیر چخماق بازار و کاروانسرایی ساخت که بازار آن به بازار حاجی قنبر مشهور شد. بازار امیر چخماق محل خوبی برای تهیه سوغات و صنایع دستی است و در اطراف این میدان رستوران‌ها و مکانهای زیادی برای شبگردی و تفریح شما وجود دارد.
نخل میدان امیرچخماق یزد
اگر نخل برای شما مفهومی جز درخت ندارد به سمت شرقی میدان امیرچخماق بنگرید. یک سازه بزرگ چوبی در برابر چشمان شماست که به آن نخل می‌گویند. نخل 450 ساله میدان امیرچخماق از بزرگترین نخل‌های ایران و جهان است و چند تن وزن دارد. نخل‌گردانی از آیین‌های کهن ایرانی است که پس از ورود اسلام به ایران رنگ و بوی شیعی گرفته است. نخل به عنوان یک شیء آیینی و یک اثر فرهنگی و اعتقادی حامل سنت‌ها و آداب ایرانی و اسلامی ماست. در مراسم مذهبی ماه محرم از نخل‌ها استفاده می‌شود.
آدرس و مسیر دسترسی به میدان امیر چخماق یزد
این میدان در مرکز شهر یزد و و در نزدیکی بازار سنتی شهر واقع شده است. میدان امیر چخماق در حاشیه چهارراه شهدا که در تقاطع خیابان های امام خمینی بیان و سلمان فارسی احداث گردیده قرار دارد. حمل و نقل عمومی شامل اتوبوس و تاکسی و سایر وسایل نقلیه شخصی از مسیرهای دسترسی به این میدان است. بازدید از مجموعه دیدنی امیرچقماق رایگان است.
موزه آب یزد از جاهای دیدنی یزد است که در نزدیکی میدان امیرچخماق قرار دارد و شما می توانید همزمان از آنجا نیز بازدید کنید.
