پل خواجوی اصفهان (همه آنچه قبل ار رفتن باید بدانید)

پل خواجو زیباترین پل زاینده رود و اصفهان است که هر کس به اصفهان برود خواه ناخواه آن را خواهد دید. تماشای غروب آفتاب از پل خواجو که با تاریکی هوا چراغ های میان طاق هایش روشن می شود جلوه ای بی نظیر دارد. شب ها مردم اصفهان و گردشگران اطراف پل جمع می شوند و علاوه بر تماشای منظره آب نوشیدنی یا غذا نوش جان می کنند. 

 قدم زدن روی این پل که از برترین جاهای دیدنی اصفهان به شمار می رود و در حال حاضر تنها به مسیر پیاده روی تبدیل شده است، حال و هوایی نوستالوژیک و تلریخی دارد. پل خواجو یکی از پل‌های ساخته شده بر روی زاینده رود است که در شهر اصفهان قرار دارد. باید توجه داشته باشید که پل خواجو و سی و سه پل دو پل مختلف هستند اما شباهت‌هایی به یکدیگر دارند. پل خواجو در زمان صفویان و دوران حکومت شاه عباس دوم ساخته شده است.

تزیینات و کاشیکاری‌های پل به همراه ساختمانی که در میانه آن بنا شده، پل خواجو را به یکی از زیباترین و مجلل‌ترین پل‌های اصفهان تبدیل کرده است. بسیاری از مورخان باور دارند که در زمان صفویان، پل خواجو زیباترین پل جهان بود. گردشگران داخلی و خارجی هم پل خواجو را به عنوان یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی شهر اصفهان به خاطر می‌سپارند. هر چقدر از زیبایی‌ها و اسرار پل خواجو برایتان بگوییم حق مطلب ادا نمی‌شود. اجازه بدهید در ادامه درباره پل خواجو به طور اختصاصی صحبت کنیم و این اثر زیبای تاریخی را بیشتر بشناسیم.

پل خواجو کجاست؟

پل خواجو بر روی زاینده رود و در شهر اصفهان است. برای بازدید از این پل دو مسیر پیش روی شما می‌باشد. می‌توانید از میدان انقلاب اسلامی و بعد از سی و سه پل وارد خیابان کمال اسماعیل شوید، در انتهای این خیابان یعنی بعد از طی کردن ۱۸۰۰ متر پل خواجو را مشاهده می‌کنید. همچنین می‌توانید از سمت دیگر سی و سه پل وارد بلوار آیینه خانه شده و در انتهای بلوار، پل خواجو را ببینید. این پل در نزدیکی محله خواجو و خیابان چهارباغ خواجو ساخته شده و به همین دلیل آن را خواجو نامیده‌اند. در گذشته نام های دیگری هم برای این پل زیبا به کار رفته است.

نام‌های دیگر پل خواجو در گذشته عبارت بودند از: پل بابا رکن الدین، پل گبرها، پل حسن آباد، پل بیگلر بیگی، پل شیراز، پل شاهی و...  امروزه مردم اصفهان و دیگر گردشگران این پل را تنها به نام خواجو می‌شناسند. در اطراف این پل و در حاشیه زاینده رود فضای سبزی وجود دارد که با درختان کهنسال سرو، چنار، تبریزی و بید مجنون احاطه شده است. همچنین شهرداری اصفهان در تمام فصل‌های سال گلکاری‌های زیبا و متنوعی را در اطراف این پل تاریخی انجام می‌دهد که فضای زیبایی را به وجود می‌آورند.

تاریخچه پل خواجو

پل خواجو یک سازه عظیم است که حتی در دوره فعلی و با وجود تکنولوژی‌های مختلف، ساخت آن نیاز به مهندسی و ابزار آلات دقیق دارد. تصور کنید چنین پلی در سال ۱۰۶۰ هجری قمری و به دستور شاه عباس دوم ساخته شده و مهندسان صفوی توانسته‌اند در آن زمان چنین شاهکاری را خلق کنند. بر اساس شواهد تاریخی می‌توان گفت در زمان شاه عباس اول یک پل به نام پل حسن بیگ بر جای پل خواجو قرار داشته اما رو به ویرانی بوده است. شاه عباس دوم تصمیم گرفت پل دیگری بر پل حسن بیک بسازد تا عبور و مرور مردم آسان‌تر شود. بنابراین بقایای پل حسن بیک را ویران کردند و پل خواجو را در همان مکان ساختند.

شاه عباس دوم تمایل داشت راه ارتباط مردم اصفهان به سمت محله تخت فولاد و راه شیراز هموار باشد و به همین منظور دستور ساخت پل خواجو را صادر کرد. امروزه در سمت جنوبی زاینده رود، شهر اصفهان به میزان زیادی رشد کرده است اما در گذشته، شمال زاینده رود رونق بیشتری داشت و به جز خانه و کلیسای ارامنه در بخش جنوبی، ساختمان‌های قابل توجهی دیده نمی‌شد. از طرفی کاروان‌ها از دروازه شیراز (میدان آزادی فعلی) یعنی در انتهای چهارباغ بالا به سمت شیراز روانه می‌شدند. چهارباغ بالا هم در بخش جنوبی زاینده رود است. به طور خلاصه پل خواجو راه ارتباطی مهمی بین شمال و جنوب بود.

در زمان حکومت صفویان عده زیادی از مردم جزو مریدان صوفیان و درویشان بودند. بقعه بابا رکن الدین نیز در تخت فولاد قرار داشت که مردم به راحتی می‌توانستند از محله حسن آباد و خواجو با استفاده از پل خواجو به سمت تخت فولاد حرکت کنند. به همین دلیل در آن دوران، برخی پل خواجو را با نام پل بابا رکن الدین می‌شناختند. همچنین متوجه شدید که چرا در دوره‌ای هم نام پل شیراز را برای آن انتخاب کرده‌ بودند. ناگفته نماند که عده‌ای از زرتشتیان اصفهان در بخش جنوبی زاینده رود می‌زیستند و این پل را برای رفت و آمد انتخاب می‌نمودند که باعث شد گاهی پل خواجو با نام پل گبر‌ها هم شناخته شود.

مرمت پل خواجو

در طول حیات پل خواجو، چندین بار برای بازسازی آن اقدام کرده‌اند. کتیبه‌ای در ضلع جنوبی پل خواجو وجود دارد که نشان می‌دهد در سال ۱۲۹۰ هجری قمری، در زمان حکومت ناصر الدین شاه، پل خواجو را مرمت نموده‌اند. این کتیبه به خط کوفی می‌باشد. بار دیگر در سال ۱۳۸۸ هجری شمسی، بازسازی بر روی پل خواجو انجام شد که متأسفانه در آن اصول مرمت آثار تاریخی به کار گرفته نشده بود. همان‌ طور که می‌دانید در مرمت هر شی یا بنای تاریخی نباید اصالت و سندیت آن تغییر کند. در سال ۱۳۸۸ به منظور مرمت، تعدادی از پله‌های سنگی و قدیمی پل خواجو را کندند و به جای آن تخته سنگ‌های جدیدی قرار دادند.

معماری پل خواجو

پل خواجو دارای ۱۳۳ متر طول و ۱۲ متر عرض می‌باشد. این پل به عنوان راه ارتباطی بین دو سوی زاینده رود ساخته شد اما کاربردهای مهم دیگری هم داشت. مهندسان صفوی پایه‌های زیرین پل را به شکلی ساخته بودند که در سفره‌های زیرزمینی آب مانند یک سد عمل کنند، در سطح زمین نیز، پل خواجو دارای پایه‌هایی است که عبور آب را کند می‌کند و اگر دریچه‌های را ببندند در این قسمت یک دریاچه مصنوعی ایجاد می‌گردد. وقتی که پول خواجو می‌توانست در سطح زمین و هم در زیر زمین به عنوان سد یا بند عمل کند، شرایط مناسبی را به وجود می‌آورد تا در نزدیکی این پل، کشاورزی و باغداری رونق بیشتری داشته باشد.

از طرفی وقتی دریچه‌های پل خواجو را می‌بستند و دریاچه مصنوعی ایجاد می‌شد، مسابقات شنا و قایق سواری برگزار می‌کردند. ساختمان زیبایی که در میانه پل خواجو ساخته‌اند محل مخصوص برای جلوس شاه و خانواده او بود. شاه و درباریان به این عمارت می‌آمدند و از فراز زاینده رود مسابقات را تماشا می‌کردند. پل خواجو دارای ۲۴ طاق است که در بسیاری از آن‌ها می‌توانید کاشیکاری‌های زیبا به سبک صفوی را مشاهده نمایید. در عمارت میانی و دو تالاری که در دو سر پل ساخته شده‌اند نیز نقاشی‌های بر سقف و دیوار دیده می‌شوند.

زاینده رود از زاویه شاه نشین عمارت پل خواجو

وجود طاق‌های بسیار در پل خواجو باعث شده تا این پل تحمل وزن خود را داشته باشد. از طرفی وزن بالای پل باعث شده تا جریان آب آن را ویران نکند. بحث درباره معماری پل خواجو در یک مقاله نمی‌گنجد همچنین نیاز به نظرات مهندسان معماری و عمران به صورت تخصصی داریم. با این حال در کتاب‌های بسیاری از ایران‌شناسان غربی هم می‌توانید بخوانید که پل خواجو اوج مهندسی سازه‌ها در ایران قدیم می‌باشد.

شیرهای سنگی پل خواجو

حال که درباره معماری پل خواجو صحبت کردیم بهتر است به دو شیر سنگی در دو سوی پل خواجو هم اشاره کنیم. این شیر‌ها مانند بسیاری مجسمه های شیر سنگی دیگری هستند که در استان اصفهان و استان چهارمحال بختیاری مشاهده می‌شوند. بسیاری از افراد عقیده داشتند که این شیر‌ها در زمان ساخت پل خواجو، در این مکان قرار داده شده‌اند که به مصابه نگهبان و سمبلی از شاهنشاهی ایران باشند. این تئوری اشتباه است و بر اساس شواهد تاریخی و نقل قول گذشتگان چنین بیان می‌شود که شیرهای سنگی متعلق به دروازه طوقچی اصفهان (میدان قدس فعلی) بوده‌اند. در زمان پهلوی وقتی دروازه طوقچی را برای توسعه شهری ویران کردند، شیرهای سنگی به پل خواجو منتقل شدند.

به نظر می‌رسد انتقال شیرهای سنگی به این بخش از شهر به منظور حفظ و نگهداری آن‌ها انجام شده است. بر بدنه هر دو شیر می‌توانید حجاری‌هایی از تصاویر شمشیر و... مشاهده کنید. این شیرهای سنگی سطح زبری داشته‌اند که متأسفانه در طی سالیان متمادی، حالت صیقلی پیدا کرده‌اند. به نظر می‌رسد گردشگران با سوار کردن خردسالان به این شیر‌ها باعث از بین رفتن سطح زبر شده‌اند. امیدواریم در آینده‌ای نزدیک برای نگهداری شیر‌های سنگی، اقدام صحیحی انجام شود. اگر در یک سوی پل دقیقا کنار شیر سنگی بایستید و به شیر سنگی در آن سوی پل نگه کنید می‌توانید انعکاس نور را در چشمان آن ببینید. این کار را در ساعات شب امتحان کنید.

پل خواجو در فرهنگ اصفهان

پل خواجو به عنوان یک پل ارتباطی، یک شاهکار معماری، محل جلوس شاه و... قرن‌ها است که در شهر اصفهان جایگاه ویژه‌ای بین اماکن تاریخی دارد. بدیهی است که چنین اثری در فرهنگ اصفهان در لا به لای تصنیف‌ها، شعر‌های کودکانه، آوازهای کوچه بازاری، ضرب المثل‌ها و... نقش مهمی ایفا کند. اگر به تور اصفهان رفتید از دوستان اصفهانی خود بخواهید تعدادی از این شعر‌های جالب را برای شما بخوانند.

جاری شدن آب در زیر پل خواجو

بازدید از پل خواجو

برای بازدید از پل خواجو در هر فصل از سال و هر زمانی از شبانه‌روز می‌توانید در امتداد زاینده رود حرکت کنید و به این پل برسید. اصفهان هم مانند بسیاری از شهرهای ایران در فصل بهار جلوه زیباتری دارد. برای همین توصیه می‌کنیم در اردیبهشت ماه از پل خواجو و دیگر جاهای دیدنی اصفهان بازدید نمایید. فصل پاییز نیز زمان مناسبی برای سفر به اصفهان است.

آدرس پل خواجو

اصفهان، انتهای خیابان کمال اسماعیل

یا

اصفهان، انتهای بلوار آیینه خانه

برای رزرو تور به مقاصد داخلی و خارجی با تورگردان همراه باشید.