کاخ چهلستون اصفهان | اطلاعات بازدید، معرفی، عکس

کاخ چهلستون اصفهان از باغ های مشهور سلطنتی ایران است که زمانی میزبان پادشاهان صفوی بوده و به دلیل تزئینات با شکوه در نمای خارجی و داخل عمارتش مشهور شده است. در ادامه به معرفی باغ و کاخ چهلستون اصفهان می پردازیم

باشکوه ترین قصر موجود در اصفهان قصر چهل ستون است. این قصر در میان باغ 67۰۰۰ متری و ویژه پذیرایی‌های رسمی حکام صفوی احداث شده است. تاریخ اتمام بنای آن را ۱۰۵۷ق می دانند. معماری چهل ستون تلفیقی از معماری ایرانی، چینی و غربی می‌باشد. این کاخ در سال ۱۳۲۷ ه.ش با مشارکت مردم به موزه تبدیل شد. در این موزه آثار نفیسی از دوران اسلامی و صفویه به نمایش گذاشته شده است.

باغ چهل ستون درون بافت شهری اصفهان و در غرب خیابان چهار باغ پایین و شمال خیابان سپه و شرق میدان نقش جهان در استان اصفهان واقع شده است. چهل ستون در بستر شهری و در میان سایر باغ‌ها شکل گرفته و به گونه‌ای استقرار یافته که امکان دسترسی به آن از سایر باغ‌ها میسر بوده است. مجموعه‌ای از این باغ‌ها که در امتداد چهارباغ شکل گرفته بودند یکی از شالوده‌های اصفهان عصر صفوی را شکل می‌دادند و نقش باغ چهل ستون از این جنبه ممتازست که حلقه پیوند دهنده این شالوده و شالوده  دیگر شهری، یعنی مجموعه نقش جهان بوده است. این باغ با ابعاد ۲۲۵×۲۷۵ متر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

وجه تسمیه چهل ستون

کاخ چهلستون که تنها ۲۰ ستون دارد و با انعکاس در آب حوض بزرگ آن چهلستون به نظر می‌رسد، زیبایی خاصی را جلوه گرساخته است. وجه تسمیه چهل ستون به دلیل تعدد ستون های این باغ است که در ایران تعدد و کثرت را با عدد چهل بیان می کردند؛ اما چون تصادفا تعداد ستون های ایوان نزدیک به بیست عدد است؛ این کاخ با انعکاس ستون‌ها در آب مفهوم چهل ستون پیدا میکند.

نمای اصلی چهل ستون دارای ایوان وسیعی با سه ردیف ستون شش تایی بوده به طوری که به جای چهل ستون که از نامش بر می آید تنها هیجده ستون دارد. دو ستون نیز در مدخل ورودی قرار گرفته و در مجموع تعداد ستونها بیست عدد می باشد، که انعکاس این ستونها در استخر جلو ساختمان چهل ستون را نمایان میکند.

معماری چهل ستون

ستونها همانند سقفی که در جلوی ایوان ورودی به آنها تکیه دارد، چوبی است. این عمارت به ویژه از لحاظ دیوار نگاره ها و ساخت صحنه‌های منقوش بر روی کاشی‌ها شایان توجه است. سراسر تالار درونی آراسته به نقاشی‌های تصویری است .

ستون‌ها دارای چهارده متر و پنجاه ارتفاع و شصت سانتی متر قطر می باشند. قسمت بالای ستون، سرستون و پیش آمدگی آن روی هم رفته سه متر و هفتاد است. ستون‌ها از چوب چنار و به شکل هشت ضلعی هستند و اضلاع آن در گذشته پوشیده از آیینه های قاب شده بوده است. پایه ستون‌ها از مرمر سفید است و در چهار ستون مرکزی به شکل شیر تراشیده شده اند که آب از دهان آنها فوران کرده و به درون حوض مربع شکل زیر پایشان می‌ریزد.

این ایوان چهار پله بالاتر از تراس‌هاست. سقف روی این ستون‌ها دارای قاب‌بندی است و داخل آن ها گل‌هایی با طلا نقاشی شده که هنوز جلوه خود را حفظ کرده‌اند. پس از سرسرا تالار سلطنتی بوده و دو ستون کمی کوتاه‌تر از ستون‌های ایوان ورودی آن را تزیین می‌کنند.

استخر مقابل عمارت به طول ۱۱۰ متر و عرض 16 متر اکنون هم طراوت و زیبایی خاصی به این کاخ می دهد و جهش آب در حوض میان تالار از دهان چهار شیری که در چهار گوشه حوض قرار دارند و فواره های سنگی مسیر جوی کوچک اطراف کاخ، صفای مخصوصی به این قصر داده است. در معماری ایرانی ایجاد یک استخر در مقابل بنا با هدف زیباسازی جزو سبک ها به شمار می رفته است. در این زمینه مقاله « آبنماها در معماری سده های میانه ایران » را بخوانید. سقف عالی نقاشی ایوان ۱۸ ستون و سقف آینه کاری تالار که دو سقف بی نظیر به شمار می‌روند، از سبک‌های جالب طاق زدن در معماری ایرانی محسوب می شود.

در طرف جنوبی تالار آینه اتاق بزرگی است که در اطراف آن چند تابلوی مینیاتور جلب توجه می‌کند. قرینه اتاق مزبور در سمت شمال آینه اتاق دیگری است که آن هم دارای تابلوهای زیبا می‌باشد و تزیینات طلاکاری سقف آن به صورت اصلی از زیر گچ خارج شده است.

هریک از ستون‌های بیست گانه تالار از یک تنه درخت چنار تشکیل شده و بر روی آنها قشر نازکی از تخته رنگ شده وجود دارد که سابقا با آینه و شیشه‌های رنگی پوشانده شده بوده است. تمام دیوارها از آینه‌های قدی و شیشه‌های رنگی و نقاشی‌های زیبا تزیین شده است و همه درها و پنجره‌ها از نوع منبت وخاتم هستند.

چهار قطعه پایه ستون‌هایی که به صورت مجسمه‌های شیر و انسان در چهار گوشه استخر در حال حاضر مشاهده می‌شود و دو تخته سنگ حجاری شده به شكل چهار شیر که در دو باغچه طرفین خیابان ورودی این عمارت قرار دارد، متعلق به این کاخ نیست و تنها آثار برجای مانده یکی از قصرهای زمان صفویه به نام سرپوشیده و قصر دیگری به نام آینه‌خانه است که در اواخر دوره قاجاریه منهدم شده اند.

ضمن تعميرات در کاخ چهلستون نقاشی سه اتاق از زیر گچ خارج شد که بسیار جالب توجه اند. در یکی از این اتاق‌ها مجلس بزرگ شاهانه با دوازده تصویر و مینیاتوری از شاه عباس کبیر با تاج مخصوص و تصویرها و مینیاتورها و نقاشی های گل و بوته طلایی به قلم رضا عباسی نقاش هنرمند معروف عهد شاه عباس به دست آمده است.

تاریخچه چهل ستون

کاخ چهل ستون داخل حصاری است با دیوارهای مزین به طاق نما و داخل آن با جوی‌های آب، گذرگاه‌های درختکاری شده، حوض های بزرگ و نوارهای گل کاری تقسیم بندی شده است. این عمارت توسط شاه عباس کبیر ساخته شد، اما در زمان شاه سلطان حسین طعمه حریق گردید و به جای قصر سوخته، قصرجدید بنا شد. طول و عرض این قصر پنجاه و شش متر در سی متر و شصت است. در زمان قاجاریه «دار الحکومه» بوده و از اتاق‌های اطراف آن به عنوان ادارات دولتی استفاده می شده است.

باغ چهل ستون از جمله باغ‌های وسیعی است که در دوره سلطنت شاه عباس اول (۹۹۹-۱۰۳۸ هجری) در اصفهان احداث شده است ولی بیشتر ساختمان ها و تالارهای بزرگ و کوچک آن از آثار دوره سلطنت شاه عباس دوم هفتمین پادشاه از سلسله صفویه است.با شروع سلطنت شاه عباس دوم عمارت مزبور توسعه داده شده و تالارها و ايوان‌هایی بر آن افزودند.

طبق کتب تاریخی کاخ چهلستون محل برگزاری تشریفات، مراسم ملی مذهبی و کاخ پذیرایی از میهمانان و سفرای خارجی بوده است. این کاخ مشتمل بر یک سالن مرکزی و چهار اتاق جانبی است.

8 قسمت دیدنی  کاخ چهل ستون

1. شیرهای سنگی چهار گوشه حوض مرکزی تالار و ازاره های مرمری منقش اطراف که معرف صنعت حجاری در عهد صفوی است.

2. تزیینات عالی طلاکاری سالن پادشاهی و اتاق‌های طرفین تالار آیینه و تابلوهای بزرگ نقاشی سالن موزه که پادشاهان صفوی را معرفی می‌نماید.

3. تصویری از شاه عباس کبیر با تاج مخصوص و مینیاتورهای دیگری در اتاق گنجينه چهلستون که در سال‌های اخیر از زیر گچ خارج شده و اخیرا به وسیله متخصصین ایتالیایی تحت تعمیر و ترمیم واقع شده است.

4. پنجره عالی گچبری اتاق جنوبی تالار آیینه که از بنای تاریخی دیگری به نام درب امام به عمارت چهلستون انتقال داده شده و شاهکار هنر گچبری در ایران است .

 5. قرآن‌های بسیار نفیس به خط کوفی و خرقه شیخ صفی الدین اردبیلی.

تالار مرکزی چهل ستون

باغ وسیع چهل ستون را شاه عباس کبیر در ۹۹۹-۱۰۰۷ شمسی در اصفهان طرح انداخت و در وسط آن عمارتی به شکل کلاه فرنگی با اتاق‌های کوچکی در اطراف آن احداث کرد. سپس با شروع سلطنت شاه عباس دوم عمارت مزبور توسعه داده شد و تالارها و ایوان‌هایی بر آن افزودند. هم اکنون این باغ جزو معروف ترین جاهای دیدنی اصفهان به شمار می رود. 

اکنون جای تردید نیست که تالار ۱۸ ستون و تالار آینه و مجالس نقاشی سالن پادشاهی چهل ستون، به استثنای دو تابلوی معروف به جنگ چالدران و کرنال که از الحاقات بعد از صفویه است از اقدامات دوره شاه عباس دوم است.

در سلطنت شاه عباس دوم در ساختمان موجود مرزی تغییرهای کلی داده شد و دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی و ایوان های طرفین سالن موزه فعلی و حوض بزرگ مقابل تالار با تمام تزیینات نقاشی و آیینه کاری و کاشی کاری دیوارها و سقف‌ها افزوده گردید.

هر یک از چهار دیوار تالار مرکزی چهلستون اصفهان دارای دیوارنگاره‌هایی است که نمونه‌ای از بهترین تزیینات وابسته به معماری در ایران به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد که این دیوارنگاره‌ها بیانگر رویدادهای تاریخی دوران صفویه و پس از آن به شمار می‌رود.

نقاشی های چهل ستون

در سالن مرکزی و اتاق‌های اطراف ایوان چهل ستون، تعداد زیادی نقاشی دیواری کوچک (مینیاتور) در حالات مختلف بزم و شکار نمایان است. تمامی نقاشی ها و تزئینات دیواری متعلق به دوران صفوی است؛ به جز تصاویر جنگ کرنال و جنگ چالدران در سالن اصلی که از الحاقات بعد از دوران صفوی میباشد. مجالس بزم و رزمی که در تالار اصلی کاخ چهل ستون تصویر شده هر یک معرف فصلی از تاریخ ایران در دوران صفویان و پس از آن است.

تزیینات و نقوش پایین دیوارهای سالن مرکزی و اتاق های جانبی نیز در زمان قاجار به دستور مسعود میرزا ملقب به ظل السلطان (حاکم وقت اصفهان) تخریب شد و لایه ای از گچ بر روی این دیوارها کشید. در سال ۱۳۳۰ شمسی باشروع تعمیرات و ضمن بررسی های انجام شده، توسط گروه مرمت ایرانی و ایتالیایی، نقاشی‌ها از زیر گچ خارج و مرمت و استحکام بخشی آن ها شروع شد که تا امروز ادامه دارد.

اعجاز رنگ ها در چهل ستون

اغلب رنگ‌های استفاده شده در نقاشی‌های کاخ چهل ستون و تمامی مواد و مصالحی که هنرمندان دوره صفوی برای خلق نقاشی های این کاخ شکوهمند، مورد استفاده قرار داده اند، طبیعی بوده است. از جمله رنگها شامل رنگ‌های معدنی مانند گل سفید، انواع خاک های رنگی، طلا، رنگ‌های گیاهی مانند روناس و گردو و رنگ‌های حیوانی مانند رنگ حشره‌ای به نام قرمزدانه. طلای استفاده شده در تزیینات این کاخ، طلای اشرفی ( طلا با عیار بالا) بوده است.

کاربرد رنگ در نماهای کاخ چهلستون در قالب نقاشی های دیواری و آینه کاری های همراه با گچ بری به منظور ایجاد شکوه و جلال، کاملا در ارتباط با عملکرد اصلی بنا یعنی کاخ سلطنتی بوده و به عبارتی دیگر از رنگ های سلطنتی که از جلا و شفافیت زیادی برخوردار اند و همچنین از طلا و نقره به میزان زیادی استفاده شده است.

موقعیت جغرافیایی چهل ستون

به جهت ورود به مجموعه چهل ستون، می‌بایست از بستر شهر به میان باغاتی که شالوده‌های اصفهان عصر صفوی بوده اند؛ راه پیدا کرده، پس از عبور از خیابان هایی با درختان سربه فلک کشیده چنار که وجه بارز پوشش گیاهی اصفهان است، به کاخ می رسیم. جهت ورود به تالار اصلی می بایست از خیابان اصلی (چهارباغ) به خیابان فرعی (سپه) وارد شد. سر در باشکوه و فراخ باغ، درب ورودی عظیمی را در بر گرفته، که با ورود به باغ با خیابان های تزیین شده با ردیف درختان به سمت کاخ هدایت می شود. پس از بالا آمدن از ردیف پلکان به ایوان شرقی که همان مدخل بناست می رسیم.

هر یک از ستون‌های بیست گانه ایوان از یک تنه درخت چنار ساخته شده که در زمان شاه عباس دوم با قشر نازکی از چوب با تزیینات نقاشی پوشانده شده بود. استخر مقابل عمارت به طول ۱۱۰ متر و عرض 16 متر اکنون هم طراوت و زیبایی خاصی به این کاخ می‌دهد و جهش آب در حوض میان تالار از دهان چهار شیری که در چهار گوشه حوض قرار دارند و فواره‌های سنگی مسیر جوی کوچک اطراف کاخ، صفای مخصوصی به این قصر باشکوه داده است.

آدرس چهل ستون

آدرس: نزدیکی میدان امام حسین (ع) - خیابان استانداری

ساعت بازدید از موزه چهل ستون اصفهان: 8:30 تا 19

قیمت: 5000 تومان برای گردشگران ایرانی  و 50000 تومان برای گردشگران خارجی

شماره تماس: 03132222686

برای رزرو تور اصفهان و سایر تورهای داخلی و خارجی با تورگردان همراه باشید.