آرامگاه فردوسی (همه آنچه باید پیش از بازدید بدانید)

آرامگاه فردوسی این شاعر بزرگ پارسی زبان در ۲۰ کیلومتری مشهد است. آثار این شاعر گرانقدر آوازه جهانی دارند و در تحکیم زبان فارسی به عنوان یک مرجع تلقی می‌شوند. مسافران مشهد و زائران امام رضا (ع) از آرامگاه فردوسی نیز بازدید می‌کنند و به عبارتی این آرامگاه نزد ایرانیان مورد احترام است. بنای آرامگاه از نظر ارزش معماری و زیبایی مناظر طبیعی اطرافش قابل توجه بوده و طرفداران زیادی دارد. مقبره فردوسی توسی در فاصله ۲۸ کیلومتری روستای پاژ قرار گرفته است. بر اساس شواهد تاریخی گفته می‌شود حکیم ابوالقاسم فردوسی سال ۳۲۹ هجری قمری در روستای پاژ به دنیا آمد و در سال ۴۱۶ هجری قمری در توس درگذشت. ۳۰ سال از عمر پربار حکیم فردوسی صرف خلق شاهنامه شد. شاهنامه دارای۶۰ هزار بیت شعر است که همه کلمات آن دارای ریشه اصیل پارسی هستند.

در مطلب پیش رو می‌خواهیم درباره آرامگاه فردوسی صحبت کنیم و به تاریخ پرفراز و نشیب آن نگاهی بیاندازیم.

آرامگاه فردوسی در گذشته چگونه بود؟

اگر در آینده‌ای نزدیک به مشهد و استان خراسان رضوی سفر می‌کنید و می‌خواهید به بازدید از جاهای دیدنی مشهد بپردازید، آرامگاه فردوسی را در صدر لیست قرار دهید. باغی زیبا به همراه تندیس های یادمانی شاهنامه و بنای یادبود حکیم ابوالقاسم فردوسی در محوطه آرامگاه ساخته شده و منظره شگفت انگیزی به وجود آورده‌اند. متاسفانه حکیم فردوسی توسی پس از مرگ، از یک آرامگاه شایسته و زیبا محروم بود، البته برای بسیاری از شاعران ایرانی در طول تاریخ چنین سرنوشتی رقم زدند. بسیاری بر این باور هستند که ابوالقاسم فردوسی از مذهب شیعه پیروی می‌کرد و پس از درگذشت، هیچ گورستانی حاضر به قبول پیکر ایشان نشد.

تندیس نبرد رستم و اسفندیار

همان‌ طور که می‌دانید در آن دوران‌ اکثریت مردم به تسنن تمایل داشتند و از طرف حکومت‌های مختلف با شیعیان برخورد ناشایستی می‌شد. مریدان حکیم تصمیم گرفتند پیکر او را در باغی در توس که جزو املاک شخصی شاعر بود، به خاک بسپارند. برای قرن‌ها، آرامگاه فردوسی توسی، شامل یک بنای خشتی محقر بود و افراد زیادی او را نمی‌شناختند. در زمان حکومت محمود غزنوی، یکی از سرداران سپاه پادشاه بر مزار حکیم، بنای یادبود کوچکی ساخت.

تیر خوردن اسفندیار به دست رستم

تنگ نظران و دشمنان پارسی زبانان حتی طاقت تحمل این بنای کوچک را نداشتند. پس از گذشت یک قرن، بنای خشتی آرامگاه فردوسی تخریب شد. در دوران حکومت غازان خان که یکی از امیران مغول بود، امیر ایسن قتلغ یک بنای کوچک بر مزار فردوسی ساخت. زمانی که عبداله خان ازبک شیبانی به پادشاهی رسید در راستای دشمنی با پارسی زبانان و شیعیان، بنای کوچک آرامگاه فردوسی را با خاک یکسان نمود. پس از آن برای قرن‌ها آرامگاه این شاعر گرانقدر پارسی شامل تلی از خاک بود. می‌توان گفت جایگاه مقبره به طور کلی به دست فراموشی سپرده شد. در دوران حکومت قاجاریان ناصر الدین شاه به والی خراسان دستور داد که محل آرامگاه فردوسی را دقیقا مشخص نماید. آصف الدوله در آن زمان دو اتاق کوچک و محقر بر مزار حکیم فردوسی بنا نمود.

مجسمه رستم و سهراب در محوطه آرامگاه فردوسی

آرامگاه فردوسی در زمان حال

در دوران پهلوی اول یکی از شاعران مشهور آن دوران (ملک الشعرای بهار) پیشنهاد ساخت آرامگاه فردوسی را ارائه داد. افراد صاحب نفوذ دیگری مانند محمد علی فروغی این پیشنهاد را با جدیت بیشتری دنبال کردند. مجلس ملی، نماینده اقلیت زرتشتی را مامور جستجوی مقبره فردوسی کرد. پس از مشخص کردن محل دقیق، گروهی از معماران، طرح‌های خود را برای ساخت بنای آرامگاه فردوسی ارائه دادند. طرح کریم طاهرزاده پذیرفته شد و بر اساس آن بنا را ساختند. این بنا ۳۰ متر ارتفاع داشت و با الهام از بنای تخت جمشید و پاسارگاد در استان فارس ساخته شده بود. برای ساخت بنا به شرایط زمین و خاک منطقه توجه نکرده بودند و به همین دلیل پس از ۳۰ سال، ویرانی‌های زیادی در بنا بروز کردند.

پس از ۳۰ سال که از اجرای طرح کریم طاهرزاده می‌گذشت و بنای آرامگاه فردوسی رو به ویرانی بود، مهندس هوشنگ سیحون وارد عرصه شد. او با روش‌های اصولی و مهندسی توانست بنا را بازسازی نماید. امروزه بنای آرامگاه فردوسی یکی از زیباترین بناهای یادبود است. گردشگرانی که به مشهد و استان خراسان سفر می‌کنند، به بازدید از آرامگاه فردوسی علاقه دارند. شما هم می‌توانید برای بازدید از این مجموعه زیبا و دیگر جاذبه‌های خراسان رضوی تور مشهد را خریداری نمایید.

بخش‌های مجموعه آرامگاه فردوسی

حکیم فردوسی توسی نقش بسیار مهمی در تحکیم زبان پارسی داشت. در بسیاری از موارد برای یافتن ریشه کلمات پارسی در لغت‌نامه های معتبر به شاهنامه ارجاع می‌دهند. بدیهی است که میراث باقیمانده از این شاعر بزرگ تنها یک مقبره نیست. در مجموعه آرامگاه فردوسی بخش‌های مختلفی مانند موزه، کتابخانه و... ساخته شده‌اند. همچنین مقبره شاعر بزرگ مهدی اخوان ثالث و خواننده مشهور محمدرضا شجریان در محوطه آرامگاه فردوسی می‌باشند.

آرش کمانگیر و درخت گردو

موزه آرامگاه فردوسی

در موزه آرامگاه فردوسی، اشیای کشف شده از شهر قدیمی توس نگهداری می‌شوند. اشیای این موزه شامل زره، تیر و کمان، ظرف‌های سفالی، ابزار زندگی و... هستند. در بخش‌های دیگر موزه می‌توانید چند نسخه از شاهنامه بایسنقری و فلورانس را مشاهده نمایید. یک جلد شاهنامه که توسط انتشارات امیرکبیر به مجموعه اهدا شده نیز در معرض دید عموم است. این شاهنامه حدود ۷۰ کیلو وزن دارد.

کتابخانه آرامگاه فردوسی

کتابخانه مجموعه آرامگاه فردوسی در سال ۱۳۴۷ ساخته شد. به عبارتی در همان زمانی که بازسازی بنای آرامگاه را آغاز نمودند، یک کتابخانه هم به مجموعه اضافه کردند. ۹ هزار جلد کتاب مرتبط با شاهنامه و دیگر اشعار پارسی در این کتابخانه نگهداری می‌شوند. ساختمان کتابخانه دارای ۲ طبقه است که طبقه اول به مخزن و طبقه دوم به سالن مطالعه اختصاص داده شده است. در طی سال‌ها، عناوین غیر مرتبطی با شعر پارسی به این کتابخانه اضافه کردند که در دهه ۹۰ این مشکل تا حدودی رفع شد.

مقبره الشعرای آرامگاه فردوسی 

آرامگاه مهدی اخوان ثالث

مهدی اخوان ثالث از جمله شاعران نوین پارسی بود که چندین کتاب شهر به یادگار گذاشته است. بسیاری از دوستداران شهر نوین پارسی به آثار او و داستان زندگیش علاقه دارند. این شاعر گرانقدر نیز در محوطه آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد. مهدی اخوان ثالث در مشهد به دنیا آمد و در پایتخت در گذشت. پیکر او را به مشهد انتقال دادند و در جوار فردوسی به خاک سپردند. یک تندیس زیبا از این شاعر در محوطه آرامگاه نصب شده است.

مزار محمد رضا شجریان

استاد محمد رضا شجریان در تاریخ ۱۷ مهر ۱۳۹۹ درگذشت. بر اساس وصیت ایشان و خواست خانواده او، پیکر این هنرمند گرامی در آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد. این هنرمند بزرگ به حکیم فردوسی ارادت ویژه‌ای داشت و در مصاحبه‌های خود گفته بود، همان‌گونه که فردوسی زبان پارسی را نجات داد من برای نجات موسیقی ایرانی تلاش می‌کنم. دوستداران این هنرمند می‌توانند با مراجعه به آرامگاه فردوسی، از همه آرامگاه‌های محوطه بازدید کنند. برای اطلاع از تورهای مشهد با تورگردان همراه شوید.

 توصیه می شود پیش از بازدید از مجموعه درباره بقعه هارونیه که در بلوار شاهنامه در نزدیکی آرامگاه فردوسی قرار دارد مطالعه کنید. بی تردید پیش از رسیدن به آرامگاه بنای با ابهت آن توجهتان را جلب می کند. 

بازدید از آرامگاه فردوسی

نیمه اول سال، از ساعت ۹ تا ۱۷

نیمه دوم سال، از ساعت ۸ تا ۱۶:۳۰

بلیط آرامگاه فردوسی

هزینه بلیط برای هر نفر ۵ هزار تومان است.

آدرس آرامگاه فردوسی

استان خراسان رضوی، شهر توس، انتهای بلوار شاهنامه (۲۰ کیلومتری مشهد)