معرفی روستای پاژ در مشهد ؛ زادگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی

زادگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر بلندآوازه ایرانی که با خلق شاهنامه‌ی پارسی عجم را زنده کرد، کجاست؟ این مرد بزرگ این همه اشعار و قریحه را کجا بر روی کجا جاری کرده و کدام کوچه ها و خیابان ها و باغستان ها الهام بخش داستان های اساطیری اش از رستم و سهراب، کاوه آهنگر، سیاوش و غیره بوده است؟ به راستی فردوسی کجا زندگی می کرده است؟

باید به علاقمندان فرهنگ و ادب فارسی و دوستداران شاهنامه فردوسی خوش خبری داد که خانه فردوسی در 15 کیلومتری شمال شرقی مشهد بین جاده کلات و کارد در منطقه ای به نام روستای پاژ قرار گرفته است. از سال 1388 این خانه در طرح بازسازی و مرمت قرار گرفته است. بخش های مهمی از خانه و سایر بخش های تاریخی روستا هم اکنون مورد بازسازی قرار گرفته وامکان بازدید از آن ها برای گردشگران فراهم شده است. با این حال پروژه سرمایه گذاری و رسیدگی به زادگاه فردوسی هنوز ادامه دارد.

نظامی عروضی در کتابش آورده است:

« ابوالقاسم فردوسی از دهقانان توس بود و از دیهی که آن دیه (روستا) را پاژ خوانند و از ناحیت (ناحیه) تابران (توس) است؛ آن ده، بزرگ است و از وی هزار مرد بیرون آید. فردوسی در آن دیه (روستا)، شوکتی تمام داشت ».

روستای پاژ کجاست؟

پاژ یا پاز به معنی هدیه است؛ هدیه ای که بالامقامان به افرادی هم شان و مقام خود پیشکش کنند. شاید این روستا نیز پیشکشی بوده که در گذشته های دور به فردی پیشکش یا اقطاع شده است. آثار و بقایای بر جای مانده در روستای پاژ به خصوص دو تپه به جای مانده در 700 متری شمال غربی روستا نشان از تاریخ پر ماجرای آن دارد. نه تنها بناهای باستانی برجای مانده که متون ادبی و نوشته های بر جای مانده حکایت از این دارد که فردوسی در بخشی از مهمترین قسمت روستا بر بلندی خانه داشته است. مهمترین نمونه از این شواهد سخن نظامی عروضی سمرقندی است که از زادگاه فردوسی سخن می گوید.

کل روستای پاژ 800 هکتار است. در آن باغستان های سر سبز به خصوص تاکستان ها وجود دارد و مردم از راه دامداری نیز رزق و روزی خود را تامین می کنند.

این را نیز بخوانید: جاهای دیدنی مشهد ( معرفی 103 جاذبه گردشگری )

تپه های باستانی روستای پاژ

پیشینه روستا به قرن چهارم هجری بر می گردد ولی نشانه هایی از سابقه آن از قرون اولیه اسلامی نیز وجود دارد. در شمال غرب روستا دو تپه باستانی 45 در 65 متر به چشم می خورد. ارتفاع این تپه 12 متر است. با اینکه آثار این قلعه به اوایل دوره اسلامی به خصوص قرن چهارم یعنی مقارن ایام زندگی فردوسی بر می گردد ولی در دوره قاجار نیز بر روی این آثار اضافاتی ساخته شده است.

سازمان میراث فرهنگی این منطقه را برای طرح بازسازی زادگاه و آرامگاه فردوسی در بنیاد فردوسی در نظر گرفته است ولی مراحل بازسازی کل قلعه هنوز به اتمام نرسیده و به نظر می رسد سال های سال کار دارد. سازمان میراث فرهنگی در نظر دارد فرهنگ ‌سرای فردوسی، بوستان ‌سرای مفاخر ایران ، کتابخانه تخصصی، دانشگاه فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی، شهرک گردشگری شاهنامه، دهکده نمونه پاژ و کلینیک تخصصی، مجتمع آکادمیک ورزشی ، کارگاه‌ های صنایع ‌دستی و هنرهای دستی و مرکز اسناد فرهنگی را در این روستا راه بیندازد و همه این ها در مجموعه فرهنگی تاریخی توس (زادگاه و آرامگاه فردوسی) اجرا می شود.

بنیاد فردوسی با اجرای «طرح ملی احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس» و همچنین طرح دیگری تحت عنوان «بازسازی زادگاه و آرامگاه فردوسی» و ارائه آن به نهادهای فرهنگی استان خراسان رضوی عزم خود را برای احیای زادگاه فردوسی جزم کرده اند.

این مطلب را درباره آرامگاه فردوسی از دست ندهید: آرامگاه فردوسی (همه آنچه پیش از بازدید باید بدانید) 

این را نیز می پسندید: روستای تاریخی کنگ در طرقبه

خانه فردوسی در روستای پاژ

حکیم ابوالقاسم فردوسی بین سال های 329 تا 330 هجری قمری یعنی حدود 11 قرن گذشته در روستای پاژ که آن زمان هم به همین نام شناخته می شد، چشم به جهان گشود. وی بعد از گذشت سه دهه از عمرش در جوانی سرودن شاهنامه را آغاز کرد و در پس از سه دهه یعنی مقارن با ایام میانسالی اش آن را به پایان رساند. فردوسی عمرش را پای خلق شاهنامه گذاشت و اثری جاودانه را برای ایران و جهان به یادگار گذاشت. کل بخش مسکونی روستای پاژ حدود 4 هکتار است که مهمترین قسمت آن تپه های باستانی آن است و گل سرسبد این تپه های باستانی خانه فردوسی است.

از سال 1389 باستان شناسان در این روستا مشغول به کار شدند و با هدف حفاری آثار باستانی با محوریت زادگاه فردوسی در منطقه فعالیت آغاز کردند. طی مراحل حفاری از سوی دفتر حفظ و احیای محوطه‌ های تاریخی معاونت میراث فرهنگی استان خراسان رضوی قلعه روستا به دست آمد.

در میان آثار مسکونی قلعه، خانه ای در جانب شرقی به چشم می خورد که از دیگر ساختمان ها بلندتر بود. اهالی روستا اظهار می کنند که نزدیک به 100 سال پیش کدخدای روستا، کریم الله اسدی این خانه را مرمت کرده و تزئیناتی به آن افزوده است. هم اکنون آثار گچبری ها و خرده سفال ها هنوز پیداست. از همه زیباتر کاشی های رنگی به خصوص به رنگ آبی آسمانی است. این خانه شبستانی با سه ورودی به ابعاد 3 در 5 متر دارد. بیشتر این بخش ها هنوز مرمت نشده است ولی شکوه سابق هنوز هم از آن نمایان است.  

روستای پاژ و خانه فردوسی روی نقشه

برای رزرو تور مشهد و تورهای لحظه آخری به منوی تورهای داخلی تورگردان مراجعه کنید.

عکس ها از : مهسا امیری شهری