ایاصوفیه استانبول؛ تاریخچه کلیسا و مسجد به همراه آدرس و ساعت بازدید

ایاصوفیه یا به زبان ترکی Ayasofya یکی از بزرگترین مسجد‌های شهر استانبول است. به عقیده بسیاری این مسجد، نماد کشور ترکیه می‌باشد. ایاصوفیه از نظر تاریخی فراز و نشیب‌های بسیاری را از سر گذرانده ولی همچنان به عنوان بنایی زیبا و ارزشمند استوار است. اگر به استانبول سفر کردید حتما از ایاصوفیه بازدید کنید تا مشهورترین نماد ترکیه را دیده باشید. این بنای زیبا در لیست میراث جهانی سازمان یونسکو ثبت شده است. اگر نیاز به اطلاعات بیشتری درباره ایاصوفیه دارید با این مطلب همراه شوید. قصد داریم در ادامه درباره تاریخچه، معماری، موقعیت جغرافیایی و شرایط بازدید از ایاصوفیه صحبت کنیم.

تاریخچه ایاصوفیه استانبول

در حال حاضر ایاصوفیه یکی از جاهای دیدنی استانبول می‌باشد. پیش از اینکه ایاصوفیه به شکل امروزی درآید تاریخ طولانی را سپری کرده است. شاید برای شما جالب باشد که بدانید ایاصوفیه ابتدا یک کلیسا بود که در سال ۵۳۲ میلادی ساخته شد. در آن زمان ایاصوفیه را با نام کلیسای هاجیا صوفیا بنا نهادند که بزرگترین کلیسای جامع درجهان مسیحیت بود و تا سال‌ها این عنوان را حفظ کرد. در ابتدا هاجیا صوفیا یک کلیسای ارتدکس مسیحی نام گرفت و بعد از در امپراطوری بیزانس، تبدیل به کلیسای کاتولیک شد. وقتی محمد فاتح استانبول را فتح کرد، دستور داد ایاصوفیه تبدیل به مسجد شود. درست ۳ روز پس از پیروزی محمد عثمانی، در محل ایاصوفیه نماز جمعه خواندند و خطبه‌ای به نام پادشاه ایراد کردند.

ایاصوفیه به عنوان مسجد کاربری داشت تا اینکه در زمان پیروزی انقلاب ترکیه، آتاتورک دستور داد ایاصوفیه را به موزه تبدیل کنند. سرانجام در سال ۲۰۱۶ با دستور رجب طیب اردوغان، ایاصوفیه دوباره به مسجد تبدیل شد و نماز جمعه در آن اقامه گشت. با این حساب می‌توانیم بگوییم ایاصوفیه ۹۱۶ سال به عنوان کلیسا، ۴۸۱ سال به عنوان مسجد و ۸۶ سال به عنوان موزه شناخته شده است.  اجازه بدهید به طور دقیق‌تر تاریخچه تغییرات ایاصوفیه را بررسی کنیم.

کلیسای ایاصوفیه

در بخش قبلی گفتیم که ایاصوفیه به مدت ۹۱۶ سال به عنوان کلیسا شناخته می‌شد بنابراین بدیهی است که بیشترین آثار به جا مانده، متعلق به همین دوران باشد. واقعیت این است که از بنای اولیه کلیسای هاجیا صوفیا هیچ اثری باقی نمانده و هر آنچه می‌بینیم در دوران امپراطوری بیزانس ساخته شد. به طور دقیق‌تر در زمان حکومت کنستانتین دوم، دستور ساخت و مرمت کلیسا را صادر کردند. همسر کنستانتین دوم به نام تئودورا برای ساخت و مرمت کلیسا تلاش کرد.

مسجد ایاصوفیه

وقتی محمد فاتح استانبول را فتح کرد، دستور داد کلیسای جامع ایاصوفیه تبدیل به مسجد شود. عثمانیان معمولا کلیساها را تبدیل به مسجد می‌کردند تا استیلای خود را بر مسیحیان نشان دهند. کلیسای ایاصوفیه تبدیل به مسجد شد ولی ظاهر آن وضعیت اسفباری داشت. سلطان محمد دوم دستور داد وضعیت مسجد را سر و سامان دهند تا آوازه آن به گوش کشور‌های اروپایی هم برسد. سلیمان یکم پس از اینکه مجارستان را تصرف کرد دو شمعدان بزرگ از کلیسای جامع بوداپست همراه آورد و در مسجد ایاصوفیه قرار داد. سلطان سلیم دوم (فرزند سلیمان اول) به معمار سنان دستور داد مسجد ایاصوفیه را مرمت کند. معمار سنان هم استحکاماتی را به مسجد اضافه کرد تا ساختمان آن را در برابر زلزله مقاوم نماید.

به نظر می‌رسد معمار سنان اولین معماری بود که بناها را با توجه به مقاومت در برابر زلزله می‌ساخت. همچنین یک جایگاه مخصوص برای پادشاه، منبری از جنس سنگ مرمر و تخت مخصوص پادشاهی، به مسجد اضافه نمود. سرانجام مهم‌ترین بازسازی در زمان سلطان عبدالمجید اول انجام شد که بین سال‌های ۱۸۴۷ تا ۱۸۴۹ میلادی صورت گرفت.

در زمان سلطان عبدالمجید اول، وظیفه مرمت مسجد ایاصوفیه به دو معمار سوییسی محول شد. لوستر‌های کهنه را با لوستر‌های جدید و مجلل جایگزین کردند. لوح‌های بزرگی از اطراف ستون‌ها آویزان کردند. روی این الواح نام پیامبر اسلام و ۴ خلیفه بعد از او نوشته شده بود.

موزه ایاصوفیه

در بخش قبلی گفتیم که بعد از پیروزی انقلاب ترکیه، آتاتورک دستور داد مسجد ایاصوفیه را تبدیل به موزه کنند. آتاتورک قصد داشت جامعه و دولت ترکیه را از حالت دینی و مذهبی خارج نماید و در این راستا، مسجد را به موزه تبدیل کرد. موزه ایاصوفیه ۸۶ سال به فعالیت ادامه داد تا سرانجام در سال ۲۰۱۶ به دستور اردوغان دوباره تبدیل به مسجد شد.

ایاصوفیه مسجد یا کلیسا

در حال حاضر ایاصوفیه یک مسجد است ولی بنای اولیه آن به عنوان کلیسا ساخته شد و تا سالها به نام بزرگترین کلیسای جهان مسیحیت فعالیت داشت. وقتی در سال گذشته دوباره این مکان به مسجد تبدیل شد، کلیسای ارتدکس روسیه و کلیسا جامع یونان ابراز تأسف کردند. آن‌ها اعتقاد دارند این کار احساسات مسیحیان را جریحه دار کرده است.

معماری ایاصوفیه

مهم‌ترین شاخصه مسجد ایاصوفیه، گنبد آن است که به ارتفاع ۵۶ متر و قطر ۳۱ متر می‌باشد.  این بنا به طور کلی دارای ۱۰۷ ستون و ۹ درب است. دو ستون اصلی آن در نزدیکی محراب از سنگ مصری ساخته شده‌اند که شبیه به پای فیل می‌باشند. بخش زیادی از مسجد ایاصوفیه با آجر ساخته شده و با مرمر آن را پوشانده‌اند. دیوار‌ها با طلا و نقره آذین شده و از فلزات ارزشمند برای تزیین داخلی ساختمان استفاده کرده‌اند. ۸ ستون مرمر در ایاصوفیه وجود دارند که در کرنیت یونان ساخته شده ودر بعلبک لبنان قرار داشتند. به دستور جاستینیان در زمان امپراطوری بیزانس، در ایاصوفیه قرار گرفتند.

ایاصوفیه در کدام محله است؟

ایاصوفیه در محله سلطان احمد قرار دارد. در نزدیکی این بنای تاریخی، تعدادی از جاهای دیدنی استانبول قرار گرفته‌اند. برای مثال مسجد سلطان احمد، آب انبار تاریخی باسیلیکا، کاخ توپقاپی و … در فاصله کوتاهی از ایاصوفیه قرار گرفته‌اند.

شرایط بازدید مسجد ایاصوفیه

از آنجایی که در حال حاضر ایاصوفیه به عنوان مسجد فعالیت دارد باید در بازدید از این مکان، پوشش مناسبی داشته باشید. آقایان بایستی شلوار بلند و بلوز آستین‌دار بپوشند. خانم‌ها نیز بایستی شلوار یا دامن بلند داشته باشند. حجاب خانم‌ها اجباری نیست اما برای احترام به نمازگزاران در مسجد، توصیه می‌کنیم روسری یا شال بپوشید.

در برخی بخش‌های مسجد ایاصوفیه اجازه عکسبرداری ندارید پس به تابلو‌ها دقت کنید. در زمان اقامه نماز، امکان بازدید از مسجد وجود ندارد. همچنین بلیط ها تا ساعت ۴ بعد از ظهر فروخته می‌شوند پس تا قبل از این ساعت خود را به مسجد برسانید. در ضمن در روز دوشنبه امکان بازدید وجود ندارد.

ساعات بازدید از مسجد ایاصوفیه

بهار و تابستان، همه روزه از ۹ صبح تا ۷ عصر

پاییز و زمستان، همه روزه از ۹ صبح تا ۵ عصر

قیمت بلیط بازدید از مسجد ایاصوفیه

قیمت بلیط برای هر نفر ۴۰ لیر است.

آدرس ایاصوفیه

استانبول، محله سلطان احمد، میدان ایاصوفیه