برج و باروی قدیم یزد ( همه آنچه پیش از رفتن باید بدانید)

برج و باروی قدیم یزد

برج، قلعه، دروازه و خندق از تدابیر پیشینیان برای حفظ حریم شهرها و آبادیها بوده است. درگذشته بسیاری از شهرهای ایران دارای چنین برج و حفاظ‌هایی بوده‌اند اما یزد از معدود شهرهایی است که هنوز بقایایی از این حصارها را در خود حفظ کرده است.

تاریخچه برج و باروهای یزد

قدمت برج و باروهای یزد به عصر دیلمیان و اتابکان می‌رسد. در سال ۴۱۹ ه.ش یعنی حدود ده قرن پیش چهارسرهنگ، حصار دایره‌ای شکل یزد را با چهار دروازه به نام‌های دروازه قطریان (دروازه شاهی)، کوشک نو، مهریجرد (مهریز) و دروازه کیا(حظیره) برپا کردند. این حفاظ شهری دوقرن پابرجاماند اما در سال ۶۵۳ه.ش کمی تخریب شد. دیری نپایید که طغی شاه از پادشاهان حکومت اتابک پی به اهمیت حصار شهر برد و آن را مرمت کرد.

 پس از آن اتفاق جالب توجهی رخ داد. باتوجه به افزایش جمعیت و نیاز به گسترش شهر، امیرمبارزالدین در سال ۷۲۵ ه.ش تعدادی از محله های خارج از محدوده شهری را به گستره شهر یزد افزود. برای حفاظت از شهر گسترده شده حصار جدیدی از دروازه شاهی تا دروازه مادرامیر ساخته شد که هفت دروازه داشت و برای در امان ماندن شهر یزد از هجوم بیگانگان خندقی عظیم نیز گرداگرد شهر حفر گردید. یزد در زمان حکمرانی امیرمبارزالدین دوبرابر بزرگتر شد و زندگی مردمانش رونق گرفت. برای حفاظت از یزد بزرگ ۹۰ برج برای دیده بانی و مراقبت در گرداگرد شهر برافراشته شد.

البته از 90 برج و ۲۰ حفاظی که امیرمبارزالدین برای حفاظت از شهر برپا کرد امروز چیز زیادی بر جای نمانده است. آخرین تاریخی که این برج و باروها رنگ مراقبت و ترمیم به خود دیدند حدود دویست سال پیش در عهد شاهزاده محمدولی میرزا بود و پس از آن کم کم رو به فراموشی گذاشته شدند چون شیوه شهرنشینی و اداره سرزمینها تغییر کرد و دیگر نیازی به چنین برج و باروهایی نبود.

چرا از برج و باروهای یزد دیدن کنیم؟

1. عجیب است که پا جا پای آدم‌هایی بگذاریم که چیزی حدود هزارسال پیش‌تر از ما در همان مکان منتظر دستور ورود و خروج به شهر می‌مانده‌اند. تاریخ در خشت خشت دیوارهای پیر و پابرجای شهر یزد نفس می‌کشد.

2. بازدید از تمام این سازه‌های حفاظتی شهرنشینی رایگان است.

3.این برج و باروها از آثار باارزش تاریخی سرزمین ما و پدرانمان هستند که در سال 1354 به ثبت آثار ملی ایران نیز رسیده‌اند.

آدرس برج و باروهای یزد

برای دیدن بعضی از این برج و باروها می‌توانید به محله‌های فهادان، لب‌خندق و مالمیر بروید. بخشی از آنها نیز در نزدیکی مقبره سیدگلسرخ، باغ گند و خیابان فرمانداری هنوز برجای مانده‌اند. در محله سیدگلسرخ علاوه بر برج و بارو می‌توانید از آب‌انبار، حسینیه، نمازخانه، بازارچه، قبرستان، بقعه و خانه‌آقا هم دیدن کنید. برج و باروی شاهزاده فاضل و دروازه شاهی هم برای دیدن مناسب هستند.