رقص سماع در استانبول (همه آنچه پیش از رفتن باید بدانید)

رقص سماع در جهان با نام کشور ترکیه شناخته می‎شود. متأسفانه اهمیت ندادن مسئولان ایرانی به این موضوع باعث شده تا مولانا با نام رومی به عنوان شاعری اهل ترکیه معرفی شود. همچنین رقص سماع به یکی از برنامه‌های مختص کشور ترکیه تبدیل شده است. به هر حال رقص سماع در استانبول و دیگر شهر‌های ترکیه مخصوصاً قونیه یکی از برنامه‌های جذاب است که گردشگران زیادی را جذب می‌کند.

شاید در سفر خود به ترکیه این رقص زیبا را از نزدیک دیده باشید. تصاویر زیادی از صوفیان در حال  رقص سماع در فضای مجازی وجود دارد که بسیار معنوی و مرموز به نظر می‌رسند. اگر نیاز به اطلاعات بیشتری در این باره دارید ادامه مطلب را مطالعه کنید.

رقص سماع چیست؟

همان‌ طور که در بخش ابتدایی گفتیم شاید تصاویری از رقص سماع دیده یا حتی از نزدیک به تماشای رقص سماع رفته باشید. اما آیا معنا و دلیل این رقص را می‌دانید. شاید برایتان جالب باشد که درباره رقص سماع اطلاعاتی بدست آورید و سپس به تماشای مراسم رقص سماع در استانبول بروید. صوفیان رقص سماع را انجام می‌دهند تا به حالتی خلسه گونه برسند و حقایق الهی را درک کنند. رقص سماع اصول زیادی دارد و چیزی که الان در ملا عام و در ترکیه انجام می‌شود کاملاً از معنا و مفهوم رقص سماع دور شده است. با این حال مراسم رقص سماع در استانبول یا دیگر شهر‌های ترکیه اجرا شده و توسط رسانه‌ها به جهان معرفی می‌گردد.

تاریخچه رقص سماع

رقص سماع توسط صوفیان انجام می‌شود ولی اولین بار در قرن سوم هجری توسط یک صوفی مصری ابداع گردید و بسیاری دیگر از او تقلید کردند. حضرت مولانا به سماع اعتقاد زیادی داشتند ولی لازمه اجرای آن را آگاهی فرد از اصول روحی و جسمی برای ارتباط معنوی می‌دانستند. اسلام و به‌ خصوص  اهل تسنن این رقص را حرام می‌دانستند زیرا اعتقاد داشتند فرد وارد خلسه شده و به نوعی ترک دنیا است. در مذهب شیعه رقص سماع و دیگر مناسک صوفیان حرام نیستند.

در گذشته و حال، صوفیان رقص سماع در استانبول یا هر مکان دیگری انجام می‌دادند ولیکن از ورود اغیار یعنی افراد بی‌اطلاع یا سست ایمان به مراسم جلوگیری می‌کردند. واضح است رقص سماع در ترکیه در حال حاضر جنبه تبلیغاتی و سرگرمی داشته و از مفهوم و معنای واقعی این رقص به دور است. در گذشته صوفیان از پشمینه یا خرقه به عنوان لباس همیشگی خود استفاده می‌کردند. این نوع لباس پارچه‌ای خشن و سفید رنگ داشته و درویشان آن‌ها را می‌پوشیدند زیرا علاقه‌ای به تجملات دنیا نداشتند.

رقص سماع در استانبول یا دیگر شهر‌های ترکیه با لباس‌های سفید رنگ و کلاه به‌ خصوصی انجام می‌شود که قطعاً با خرقه یا پشمینه یک درویش واقعی تفاوت دارد. رقص سماع با تمام تحریفاتی که تا به حال داشته همچنان جذاب است مخصوصاً وقتی با موسیقی مانند دف و نی یا اشعار فارسی مولانا همراه باشد.

اجرای رقص سماع

برای اجرای مراسم رقص سماع در جاهای دیدنی استانبول یا قونیه، یک فضای دایره شکل در نظر گرفته می‌شود. صوفیان به صف وارد می‌شوند و پس از سلام و ادای احترام به مراد یا شیخ رقص را آغاز می‌کنند. ابتدا دستها بر روی شانه است و صوفی پای چپ را برداشته و پای راست را ثابت نگاه می‌دارد و بر آن می‌چرخد. کم کم دستها باز می‌شوند. کف دست راست رو به آسمان و کف دست چپ رو به زمین است. صوفی در این زمان دور خود می‌چرخد و هم‌زمان همراه با دیگر صوفیان اطراف شیخ می‌گردند. صوفیان این رقص را با هماهنگی انجام می‌دهند و به یکدیگر برخورد نمی‌کنند.

صوفیان در این رقص به تکرار کلمه الله می‌پردازند. کلمات مقدس دیگری مانند یا هو، هو، اله و … نیز از زبان صوفیان شنیده می‌شود. آلات موسیقی به کار رفته در مراسم رقص سماع دف و نی می‌باشند.

صوفیان شکل هندسی دایره را برای اجرای رقص انتخاب می‌کنند زیرا این حجم معرف ابدیت و بی‌نهایت است. صوفی سعی می‌کند با قرار گرفتن در شرایط خلسه همراه با این ابدیت باشد و عالم غیب را درک نماید. صوفیان آداب و رسوم دشواری داشته و دارند بنابراین رقص سماع تنها یکی از رسوم آنان می‌باشد.

رقص سماع در گذشته‌های دور در مکان‌هایی مانند خانقاه، دیر، رباط، صومعه یا زاویه اجرا می‌شد.

اماکن اجرای رقص سماع در استانبول

اگر به شهر استانبول سفر کردید این فرصت را دارید تا به تماشای رقص سماع درویشان بروید. همان‌ طور که در بخش‌های قبلی گفتیم در ترکیه امروز رقص سماع دچار تحریفات زیادی شده و از معنا و مفهوم اصلی کاملاً دور است. با این حال، اجرای رقص سماع در استانبول فرصتی است تا با آیین صوفیان تا حدودی آشنا شوید. در ادامه مکان‌هایی در استانبول که رقص سماع در آن‌ها اجرا می‌شوند معرفی می‌کنیم.

رقص سماع در خانه مولوی گالاتا

یکی از مکان‌ها در استانبول که رقص سماع در آن اجرا می‌شود، خانه مولوی گالاتا می‌باشد. خانه مولوی گالاتا یا موزه مولوی گالاتا خانه‌ای می‌باشد که متعلق به نوه مولانا شمس الدین بوده و در قرن ۱۵ میلادی به عنوان صوفی‌خانه یا خانقاه کاربرد داشته است. در طول زمان‌های مختلف خانه مولوی استانبول بر اثر آتش سوزی یا زمین‌لرزه صدمه دیده و بار‌ها بازسازی شده است. در زمان به قدرت رسیدن آتاتورک تمام صوفی‌خانه تعطیل شدند که خانه مولوی هم از این قاعده مستثنی نبود. در این دوران خانه مولوی گالاتا تبدیل به مدرسه شد. در حال حاضر این خانه یک موزه است که در آن اشیای مربوط به صوفیان مانند رحل قرآن، تسبیح و سجاده به نمایش گذاشته شده‌اند.

برنامه رقص سماع درخانه مولوی گالاتا

یکشنبه‌ها ساعت ۵ عصر

آدرس خانه مولوی گالاتا

استانبول، انتهای خیابان استقلال، نرسیده به برج گالاتا

رقص سما در مرکز فرهنگی حجا پاشا

مرکز فرهنگی حجا پاشا در منطقه اروپایی فاتح قرار دارد. در این مجموعه فرهنگی بسیاری از رقص‌های سنتی و قدیمی ترکیه اجرا می‌شوند. اگر به تماشای رقص سماع در استانبول علاقه دارید می‌توانید به حجا پاشا بروید، بلیط ورودی را پرداخت نموده و رقص سماع صوفیان را تماشا کنید. دقت داشته باشید که این رقص حدود یک ساعت طول می‌کشد.

برنامه رقص سما در مرکز فرهنگی حجا پاشا

همه روزه به جز دوشنبه‌ها

آدرس مرکز فرهنگی حجا پاشا

استانبول، منطقه فاتح، خیابان آنکارا، کوچه حمام حجاپاشا

رقص سماع در ایستگاه قطار سیرکجی

رقص سماع در استانبول در مکان دیگری به نام ایستگاه قطار سیرکجی (sirekci) نیز اجرا می‌شود.  این ایستگاه در بخش آسیایی استانبول قرار دارد. از آنجایی که ایستگاه حدود ۲ قرن قدمت دارد مجموعه‌های فرهنگی زیادی در آن اداره می‌شوند. اجرای مراسم رقص سماع در استانبول نیز یکی از برنامه‌های فرهنگی ایستگاه می‌باشد.

برنامه رقص سما در ایستگاه قطار سیرکجی

روز‌های یکشنبه، دوشنبه، سه‌شنبه، چهارشنبه

 ساعت ۷:۳۰ شب

آدرس ایستگاه قطار سیرکجی

استانبول، منطقه آسیایی فاتح، ایستگاه سیرکجی

اگر به تماشای رقص سماع در استانبول رفتید موارد زیر را رعایت نمایید:

- گوشی همراه خود را خاموش کنید.

- با دوربین یا موبایل تصویربرداری نکنید.

- تا پایان مراسم بمانید و زودتر محل را ترک نکنید زیرا این کار برای صوفیان، نشانه بی‌احترامی می‌باشد.

- در طول مراسم سکوت را رعایت کنید.