عالی قاپو اصفهان (معرفی عناصر معماری، ساعت بازدید، تصاویر)
عالی قاپو اصفهان
اولین مکان دیدنی اصفهان که هر گردشگر ایرانی و غیرایرانی به سراغش می‌رود میدان تماشایی نقش جهان است. عالی قاپو از جاهای دیدنی شاخص این میدان است که مقصد محبوب تمامی مسافران به شمار می‌رود. عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان بنا شده و در ضلع شرقی مسجد شیخ لطف الله است که کاشی‌کاریهای ظریف و بدیعش بی‌بدیل است و در قسمت جنوبی میدان، مسجد باشکوه مسجد شاه قرار دارد که طاق‌های قوس‌دار آن در نهایت جلوه‌گری و زیبایی‌ست و می‌توان بااطمینان گفت که در سراسر گیتی مانند آن کم است.
در مقاله پیش رو به عالی‌قاپو می‌پردازیم و از تاریخ و معماری و زیبایی‌شناسی این عمارت مجلل هر آنچه گفتنی‌ست برای شما بازگو می‌کنیم. با تورگردان همراه باشید.
تاریخچه عالی قاپو
این کاخ به دستور شاه عباس اول در ربع اول قرن یازدهم قمری در ضلع غربی میدان نقش جهان در اصفهان بنا شد. کاخ عالی قاپو، در اوایل همین قرن تکمیل شده و جایگاه اداره امور کشور و پادشاه شد. همچنین محل پذیرش سفرا و میهمانان عالیقدر دولت صفوی نیز محسوب میشد. تاریخ‌نویسان در کتب تاریخی کاخ عالی‌قاپو را «دولتخانه مبارکه نقش جهان» نامیده‌اند.
این ساختمان شش اشکوب دارد و هر اشکوب، آرایه ویژه خود را دارد. از نگارگر بزرگ و مشهور عهد صفویان رضا عباسی و شاگردان او نگاره‌هایی بر در و دیوار این کاخ دیده می‌شود. در اشکوب سوم بزرگترین اتاق، ویژه به تخت نشستن شاه عباس بوده و اشکوب ششم ویژه پذیرایی رسمی پادشاه و جایگاه نوازندگان بوده است. بزرگترین تالار این ساختمان، که تالار موسیقی نام گرفته، در این اشکوب است.
در دوره جانشینان شاه عباس نیز همانند او کاخ عالی قاپو را برای پذیرفتن میهمانان عالیقدر و سفیران انتخاب کرده بودند و اقداماتی نیز به منظور کامل کردن تزیینات و باشکوه ساختن این کاخ به انجام شده است. از مهمترین اقدامات تکمیلی برای زیباسازی عالی‌قاپو، احداث ایوانی با ۱۸ ستون در طبقه سوم کاخ است که در زمان شاه عباس دوم به انجام رسید. این ایوان رو به میدان نقش جهان و دارای ستون‌ها و نرده‌های چوبی است. پادشاهان صفوی از همین ایوان به تماشای جشن‌ها، مراسم رژه و بازی چوگان می‌پرداختند.
وجه تسمیه عالی‌قاپو
نام عالی‌قاپو را معمولا همانند باب عالی عثمانی به معنای دروازه بزرگه میدانند و بعضی نیز آن را صورت مقلوب «علی قاپو» به معنای در علی، دانسته‌اند به این دلیل که شاه عباس یکی از درهای حرم مطهر حضرت علی (ع) را به منظور تبرک به عنوان در ورودی این کاخ نصب کرده بوده است.
عالی‌قاپو در گذر زمان
در دوران صفویان جشنهای مهم در میدان نقش جهان برپا میشده است و پادشاهان از بالای بنای بلند عالی‌قاپو منظره جشن را تماشا می‌کرده‌اند. عالی‌قاپو همانند کلاه فرنگی عظیمی است که همه درباریان، سفیران کشورهای بیگانه، روحانیان بزرگ، امرای لشکر و بزرگان عشایر در آنجا مستقر می‌شده‌اند. ایوان عالی‌قاپو درگذشته از بلندترین جاهای دیدنی اصفهان بوده است که نه تنها از بالای آن سراسر شهر دیده میشده بلکه بسیاری از نقاط حومه شهر نیز قابل رویت بوده است.
این باغ در گذشته یک بَست‌خانه یا پناهگاه بزرگ بوده است که آن را آلاكاپی یا «دروازه خدا» می‌نامیدند. مقروضین، قاتلین و سایر خلافکاران به آن پناهنده میشده و تا زمانی که می‌توانستند با هزینه شخصی در آنجا میماندند و از مجازات مصون بودند. ولی به دزدان اجازه نمی‌دادند که به مدتی طولانی در آنجا بمانند.
معماری عالی‌قاپو
این کاخ باشکوه همانطور که در بازدید از آن خواهید دید، در طرف غرب میدان و در خیابانی طولانی قرار گرفته است. پادشاه وقت، در این محل شخصا به شکایات پناهندگان رسیدگی می‌کرده است. در آخر این خیابان در بزرگی به چشم می‌خورد که به در «عالی» مشهور است و در آستانه آن سنگ مدوری است که برای مردم مورد احترام بوده است. کمی دورتر از این محوطه ساختمان مکعبی شکلی وجود دارد که سه طرف آن باز است. سقف این ساختمان از چوب‌هایی ساخته شده که در نهایت صنعت و ظرافت بریده شده و به طور مخصوصی رنگ‌آمیزی شده‌اند.
بیست ستون چوبی نقاشی شده و منبت‌کاری شده بسیار ظریف نیز زیر این سقف قرار گرفته‌اند. در اطراف این ساختمان تصاویری به شیوه اروپایی ترسیم شده است. اگر در گشت و گذار در عالی‌قاپو با دقت به اطرافتان بنگرید میبینید که بر خطوط اصلی بنا با کاشی‌های نیلگون تاکید شده اما زمینه‌ها با رنگ‌های روشن طراحی شده است.
ایوان عالی‌قاپو
بنای عالی‌قاپو در پنج مرحله ساخته شده است. در مرحله نهایی دو بخش الحاقی و پرمعنی از لحاظ ترکیب به ساختمان افزوده شده است. به منظور اینکه ایوان دارای ظاهری شاهانه و نمایشی باشد تصمیم به ساختن سقف آن گرفته می‌شود. در اصفهان دوره صفوی شمار کاخ‌ها به ده‌ها عدد می‌رسیده است. در جلوی این کاخ‌ها یک فضای سرپوشیده ستون دار قرار داشت و خصوصیات اصلی این تالارهای ستون‌دار این بود که تماما از چوب بودند.
جانشینان شاه‌عباس نیز همانند او کاخ عالی قاپو را برای پذیرفتن میهمانان عالیقدر و سفرا انتخاب کرده بودند و اقداماتی به منظور کامل سازی تزیینات و باشکوه ساختن این کاخ انجام شده بود. تاریخ ساخت ایوان ستون‌دار عالی‌قاپو را مربوط به شاه عباس دوم بین سال‌های ۱۰۵۲-۱۰۷۸ ق میدانند.
ستون‌های چوبی همچون سرستونهای آن از شیارها و طرح‌های متنوع تشکیل شده و همه قاب‌سازی‌های سقف با تیرهایی از چوب چنار پوشیده شده است. نقش و طرح‌های مشهور آنها همه شاهد بر آن است که اینگونه بناها قبلا هم وجود داشته است. موضوع قابل توجه این است که منظور اصلی ساختن تالار ستون دار نه بر روی زمین بلکه در ارتفاع بیش از دوازده متر بوده است.
این ایوان رو به میدان نقش جهان است و دارای ستون‌ها و نرده‌های چوبی می‌باشد. پادشاهان صفوی از همین ایوان به تماشای جشن‌ها، مراسم رژه و یا بازی چوگان می‌پرداخته‌اند. مطابق یک رسم کهن اسلامی شاه بیگانگان را در این کاخ کوچک که محل ارتباط با خارج بوده پذیرایی می‌کرده است. در طبقه دوم ایوانی وسیع که سقف آن بر روی ستون‌های چوبی استوار است به شاه و ملازمانش اجازه می‌داده که در چوگان‌بازی‌هایی که در میدان برگزار میشد حضور پیدا کنند.
نقاشی‌های عالی قاپو
حتما در بازدید از عالی‌قاپو محو نقش و نگارهای آن خواهید شد. درون کاخ شاهانه عالی‌قاپو تماما آراسته به دیوارنگاره‌ها است. طبقه همکف مزین به نقش‌های معمولی و مذهبی گیاهان و جانوران است، در حالی که در طبقه دوم صحنه‌هایی از شخصیت‌ها به سبک مینیاتور مشاهده می‌شود. در تالار موسیقی، دیوارها با جداری از چوب و گچ رنگ شده، پوشیده شده است که در آن اشکال تنگ‌های شراب، بطری‌ها، جام‌ها و بشقاب‌ها نمایان است. این کار در گنبدهای سقف نیز انجام شده است. احتمالا این جدار سوراخ سوراخ، علاوه بر اثر تزیینی بسیار بدیع، کار جعبه پژواک را انجام می‌داده است. ولی مضمون صُراحی و جام یادآور انعکاس‌های عرفانی باده و شراب است.
هزینه ورودی عالی قاپو
هزینه ورودی برای گردشگران ایرانی: 5000 تومان
هرینه ورودی برای گردشگران خارجی: 50000 تومان
آدرس: اصفهان- میدان نقش جهان
تلفن: 03132225958
عالی قاپو از جاهای دیدنی میدان نقش جهان است که مقصد محبوب تمامی مسافران به شمار می‌رود. عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان بنا شده و در ضلع شرقی مسجد شیخ لطف الله است که کاشی‌کاریهای ظریف و بدیعش بی‌بدیل است. در مقاله پیش رو به عالی‌قاپو می‌پردازیم و از تاریخ و معماری و زیبایی‌شناسی این عمارت مجلل هر آنچه گفتنی‌ست برای شما بازگو می‌کنیم. با تورگردان همراه باشید.
