مسجد نصیرالملک شیراز ملقب به مسجد کالیدوسکوپ

مسجد نصیرالملک شیراز (مسجد کالیدوسکوپ)

مسجد نصیرالملک شیراز برای آن هایی که تور شیراز را رزرو کرده اند بسیار دیدنی است. مسجد صورتی شیراز، ترکیب زیبای هنر و معماری قوامی است. این مسجد قطعه ای زیبا از هنر و معماری متعلق به اواخر قرن نوزدهم است. مسجدِ مشهور شیراز مسجدی رنگارنگ است که در دوره سلسله قاجار ساخته شده است.

نام مسجد به احترام میرزا حسنعلی نصیر الملك، از حاكمان قاجار، گذاشته شده است. وی دستور ساخت مسجد شیراز را داده بود. محمدحسن معمار و محمدرضا كاشی ساز از طراحان حرفه ایِ چنین مسجد نفیسی بودند. ساخت مسجد از سال 1876 تا 1888 به طول انجامید. مسجد نصیرالملک در شیراز، ترکیبی از هنر و معماری و یکی از جاذبه های تفریحی بسیاری از گردشگرانی است که به ایران سفر می کنند.

نام های دیگر مسجد نصیرالملک شیراز

از آنجایی که رنگ صورتی و پنجره های شیشه ای رنگی بطور دقیق در ساختار و طراحی مسجد اعمال شده است، با نام های مختلف شناخته می شود. مسجد صورتی، مسجد رنگین کمان، مسجد رنگ ها و مسجد کالیدوسکوپ همه تفسیرهای مختلف بازدید کنندگان از این مکان خارق العاده را توصیف می کنند.

ویژگی خاص مسجد نصیر الملک شیراز

در طلوع آفتاب، خورشید از طریق پنجره های شیشه ای رنگی مسجد می درخشد و از سمت راست به سمت چپ می چرخد تا داخل آن را با شکوه رنگ های متنوع ترکیب کند. رنگهای زنده در سطح زمین، فرشهای ایرانی، سقف، دیوارها، کاشی ها و قوس ها پخش می شود تا روح به ساختار جامد مسجد بخشیده شود. آنگاه چهره های بازدید کنندگان متحیر و پرستشگر را نوازش می کند. عکاسان با ایده های عالی برای گرفتن عکس های شگفت انگیز الهام می گیرند شاید طراحان در نظر داشتند چنین فضای حیرت انگیزی را بنا كنند تا همه را حیرت زده کنند و فضایی مقدس برای نماز و دعا و انرژی مثبت ایجاد كنند.
مسجد نصیرالملک دارای دو شبستان شرقی و غربی است. شبستان شرقی دارای یک محراب کاشی کاری زیبا و دوازده ستون به همراه پنجره های شیشه ای رنگی است. هنرهای کاشی کاری و نقاشی در شبستان و تزئینات زیبای مهراب زیبایی فوق العاده ای دارد. هماهنگی بین ستون ها ، الگوهای هندسی خارق العاده، بازی نور و رنگ ها و مقرنس های پر زرق و برق همه باعث حیرت بازدید کنندگان و عکاسان می شود. این مسجد دارای عناصر بسیار خوبی از معماری سنتی مانند حوض جوشان مرکزی ، ایوان ، پنجره های چند ضلعی رنگی و قوس ها و طاقی و کارهای گچ است.

آدرس مسجد نصیرالملک شیراز 

آدرس مسجد نصیرالملک از جاهای دیدنی شیراز در منطقه ای در قسمت جنوبی خیابان لطف علی خان زند است. 2890 متر مربع وسعت دارد و از نظر ساخت و ساز، به ویژه کاشی کاری و مقرنس یکی از با ارزش ترین مساجد ایران محسوب می شود. این مکان دارای دو شبستان و فضایی زیرزمینی در شرق و غرب است که معمولاً در معماری سنتی مساجد، خانه ها و مدارس ایران باستان در ایام تابستان مورد استفاده قرار می گرفته است.
شبستان شرقی دارای هفت ستون است که در وسط سالن قرار گرفته و در یک ردیف کشیده شده است. شگفت انگیزترین بخش مسجد شبستان غربی است. در این شبستان دوازده ستون وجود دارد که در دو ردیف شش تایی قرار گرفته اند. هفت طاق بین دو ستون قرار دارد و در انتها یک محراب کاشی کاری شده جذاب وجود دارد. کف محراب از مرمر ساخته شده و سطح آن پایین تر از سطح شبستان است. شبستان غربی دارای هفت درب چوبی با شیشه های رنگی است که به حیاط باز می شود.

در مقایسه با سایر مساجد شرقی، مسجد نصیرالملک فاقد گنبد است. این موضوع نشان می دهد که مسجد بنایی مذهبی و در عین حال کاملاً شخصی بوده و عمومِ مردم به آن دسترسی نداشته اند. کاشی کاری این مسجد بی نظیر است و استفاده از رنگ صورتی یکی از ویژگی های آن است که در سایر مساجد ایرانی معمول نیست. در پاییز و زمستان، هنگامی که نور خورشید از طریق شیشه های رنگارنگ می درخشد و آن را روی موزائیک های آبی بازتاب می دهد، منظره ای خیره ‌کننده را در داخل این مسجد ایجاد می کند که آن را در بین سایر مساجد ایران بسیار زیبا ساخته است. به تازگی، شبها نیز مسجد نصیرالملک همچون روز با انعکاس نورها می درخشد. نور از میان شیشه های رنگی عبور می کند و به حیاط و سراسر مسجد می رسد.

تصاویر مسجد صورتی شیراز 

مسجد نصیرالملك به عنوان یكی از میراث ملی ایران به ثبت رسیده و سالانه مسافران زیادی را به ایران جذب می كند. بهترین زمان و ساعت بازدید  از مسجد، صبح زود و حدود ساعت 8 تا 9 صبح است. این زمان بهترین وقت برای دیدن تصاویر مسجد و نوری است که از پنجره های شیشه ای رنگ عبور می کند و فضای رنگارنگ و منشوری از رنگها را به وجود می آورد. مسافران، عکاسان و نمازگزاران با دیدن رنگ های شاد و متنوع سرگرم می شوند. نکته جالب اینجاست که مسجد نصیرالملک هنوز برای عبادت استفاده می شود. امروز این مسجد باشکوه تحت حمایت بنیاد موقوفات ناصر الملک قرار دارد.

تعداد بسیاری از مساجد در سراسر جهان وجود دارد که هر کدام طرح و نقش و معماری خاص خود را دارند. اما برای اینکه یک مسجد از سایر مساجد متمایز شود ، باید بی نظیر و از ویژگی های برجسته ای برخوردار باشد. یکی از این مساجد، نصیر الملک در شیراز است. از معماری بیرونی آن به  نظر می رسد مانند یک مسجد معمولی باشد اما معماری داخلی چیز دیگری می گوید. معماری داخلی شبیه به عمارتی هزار رنگ و متعلق به پادشاهان است.
مسجد با طلوع آفتاب زنده می شود و با رقص رنگ ها در طول روز مانند درویشان دور خود می چرخد. در زمین ، دیوارها ، قوسها و سنگرهای برج منعکس می شود. حتی به بازدیدکنندگان نیز توجه می کند و مانند یک توپ رنگارنگ توسط اولین پرتوی خورشید به بازی گرفته می شود و با هزاران پروانه در اطراف منفجر می شود.

شیشه های رنگی مسجد نصیر الملک را چه کسی ساخت؟

این میراث ریشه در هنر اسلامی، معماری، ساخت کاشی  هندسه  و سایر هنرهایی دارد که در عصر طلایی اسلام شکوفا شده است. تولید شیشه های رنگی در غرب آسیا در حدود قرن هشتم میلادی وجود داشته است. در این زمان محققی ملقب به پدر شیمی با نام جابر بن حیان کتاب خود را به نام مروارید پنهان نوشت که در آن دستور تهیه 46 نوع شیشه رنگی را ارائه داد و روش برش شیشه را به سنگهای قیمتی مصنوعی توصیف کرد. در این مورد اطلاعات بیشتری "از کیمیاگری تا شیمی" یا "ظهور شیمی علمی" وجود دارد.

هنرنمایی این رنگها را می توان در سراسر خاورمیانه و آناتولی (آسیای صغیر) مشاهده کرد. به عنوان مثال کاشی های ایزنیک یا سرامیک های کتاهیا در ترکیه نیز بسیار دیدنی و زیباست. ترکها از طریق ایرانی ها از آسیای میانه به سرزمین کنونی مراجعه نمودند و سلسله های ترک را در آن منطقه  به وجود آوردند.

سلسله های ترک همان سلجوقیان، خوارزمشاهیان، غزنویان و  بسیاری دیگر از حکومت ها هستند. از طریق حمله های مکرر عثمانی به ایران کم کم ساخت شیشه های رنگی به اروپا نیز منتقل شد. ریچارد کینگینگتون در مقاله خود درEast Meets West in Venice  نوشت: روند مشابهی در امر تولید و ساخت شیشه رنگی رخ داده است. با توجه به اینکه شیشه سازان سوریه و مصر هیچ رقیب جدی در اروپا ندارند، ونیزی ها واردات شیشه خام و همچنین شیشه شکسته (قلاده) و خاکستر سودای گیاهی از لوانت را در حدود قرن سیزدهم شروع کردند. بعد از آن به کپی از طرح های مسلمان در کشورشان مشغول شدند. نقل و انتقال بسیار موفقیت آمیز بود.

در اواسط قرن پانزدهم، شیشه سازان ونیزی تکنیکی را برای تولید شیشه های کریستال خالص و بی رنگ و عاری از نقص، خلق کردند. صنعتگران عثمانی خیلی زود این تکنیک را در ساخت ظروف چینی ایزنیک تطبیق دادند. بنابراین، فرایندی که با استفاده از تکنیک ونیزی ها و وام گرفتن از مواد و صنعتگران اسلامی آغاز شده بود، با ساخت سرامیک های عثمانی با تخصص ونیزی، به طور کامل محقق شد. 

مسجد صورتی شیراز یا خانه فرشته ها

ممکن است هنگام مشاهده عکس های داخلی مسجد نصیرالملک فکر کنید که این تصاویر سه بعدی هستند که توسط نرم افزار حرفه ای ساخته شده اند. اگر کسی آثار سه بعدی را با الهام از خود مسجد ببیند ممکن است بین تصویر واقعی و متحرک تفاوت قائل نشود. تا آنجا حتی یکی از بازدید کنندگان این مسجد گفت: "مسجد نصیرالملک خانه پری و فرشته است".

عکاس ژاپنی درباره زیبایی این مسجد توضیح داد: "شما فقط می توانید انعکاس نور را از طریق شیشه های رنگ آمیزی شده در صبح زود مشاهده کنید. این بنا برای گرفتن آفتاب صبح ساخته شده است. به گونه ای که اگر ظهر از مسجد بازدید کنید برای دیدن زیبایی های نور خیلی دیر می شود. دیدن تابش نور خورشید از طریق شیشه های رنگی و انهکاس آن روی فرش ایرانی پر نقش و نگار ، چنان حیرت انگیز است که به نظر می رسد از دنیای دیگری به این مسجد سفر کرده اید. حتی اگر شما فردی مذهبی کم سن و سال در جهان باشید ، ممکن است با دیدن درخشش این نور ، احساس کنید که دستانتان به طور طبیعی در نماز به حالت قنوت جمع می شوند. شاید سازندگان این مسجد می خواستند ایمان خود را از طریق نور صبح که از روی این شیشه ها می درخشد ، نشان دهند. » . برای رزرو تور ارزان شیراز و دیگر شهرهای ایران و جهان با تورگردان همراه باشید.

فضای مسجد صورتی

ساختار مسجد نصیرالملک از زمین لرزه های بی شماری جان سالم به در برده است. دلیل دوام این ساختمان ساخت بخشی از آن با استفاده از چوب انعطاف پذیر به عنوان بند در دیوارها است، می توانید به دنبال آجرهای چوبی در ستون های ایوان باشید. 
بعد از عبور از هشتی ورودی ، وارد یک حیاط بزرگ مستطیل شکل می شوید. نقشه مسجد نصیرالملک یک فضای چهار ایوان است:
قسمت شمالی: ضلع شمالی ایوان یا سمت زمستانی (جهت استفاده بیشتر از نور خورشید در سرما و روزهای کوتاه زمستان) به دلیل کار بی نهایت قرنیز و کاشی کاری چشم نوازتر از جنوب است. قسمت جنوبی: ایوان جنوبی یا سمت تابستانی (برای ماندن در سایه در روزهای گرم تابستان) دارای دو مناره است. شرقی و غربی: گذرگاه ها در دو طرف غربی و شرقی قرار دارند. کار آجری آرکید غربی تزئینات بیشتری دارد. کف فیروزه ای ، سقف شکاف دار و ستون های مارپیچ به همراه نور صبح چشم شما را خیره می کند.