مجموعه موزه‌های کاخ سعد آباد شامل تعدادی کاخ و ساختمان هستند که تبدیل به موزه هایی با موضوعات مختلف شده‌اند. این مجموعه در شمال شهر تهران قرار دارد و یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم در این شهر می‌باشد. مجموعه ۱۸۰ هکتاری سعد آباد دارای کاخ، موزه، فضای سبز، باغ، چشمه سار، گلخانه و قنات است که در کنار هم ترکیب زیبا و شگفت انگیزی ایجاد کرده‌اند و فضای متفاوتی با شهر تهران دارند. افرادی که قصد تهران گردی دارند می‌توانند مجموعه موزه‌های کاخ سعد آباد را در لیست برنامه‌های خود قرار دارند. البته برای بازدید از همه کاخ‌ها و موزه‌ها نیاز به یک روز کامل دارید اما وقتی که صرف می‌کنید قطعا ارزش آن را خواهد داشت.
در یک مطلب جامع اطلاعاتی درباره کاخ ها و موزه‌های سعدآباد در اختیار شما قرار می‌دهیم. می‌توانید با مطالعه مطلب پیش رو، درباره این مجموعه اطلاعاتی به دست بیاورید و در زمان بازدید از سعد آباد فقط به موزه‌های مورد علاقه خود بپردازید.
کاخ سعد آباد کجاست؟
کاخ سعد آباد جزو مجموعه موزه‌های کاخ سعد آباد است که در شمال شهر تهران قرار گرفته‌اند. شمال کاخ سعد آباد با کوه‌های البرز، در شرق محله گلاب دره، در غرب محله ولنجک و در جنوب تجریش احاطه شده است. رودخانه جعفر آباد از میان باغ سعد آباد می‌گذرد و هوای آن را مطبوع‌تر می‌کند. از آنجایی که مجموعه سعد آباد در ارتفاعات قرار دارد میانگین هوا سالانه حدود ۱۲ درجه سانتیگراد بوده و در تابستان معتدل است. به همین دلیل بود که در اواخر دوره قاجار و در دوران پهلوی، سعد آباد را برای استراحتگاه تابستانی انتخاب کردند.
تاریخچه کاخ سعد آباد
باغ سعد آباد در دوران قاجار به عنوان یکی از استراحتگاه‌های تابستانی برای شاه و درباریان انتخاب شد. پس از اینکه در کودتای سال ۱۲۹۹ هجری شمسی قدرت از قاجاریان به پهلویان رسید، باغ سعد آباد اهمیت بیشتری پیدا کرد. رضا شاه به این منطقه علاقه داشت و به طوری کلی در نظر داشت کشور را به شکل متفاوت‌تری نسبت به قاجار اداره کند. برای همین مرکز حکومتی را از کاخ گلستان به سعد آباد منتقل نمود. در دوران پهلوی اول و دوم ۱۸ کاخ در باغ سعد آباد ساخته شد. این کاخ ها متعلق به شاه و خانواده او بودند. همچنین در دوران سلطنت محمد رضا شاه، ۱۲ رشته قنات جدید و قدیمی را برای آبیاری باغ سعد آباد به سمت این منطقه هدایت کردند. دلیل این اقدام، کمبود آباد رودخانه برای سیراب کردن باغ سعد آباد بود.
محمد رضا شاه در سال ۱۳۵۰ در مجموعه سعد آباد اقامت گزید. آخرین کاخی که در مجموعه سعد آباد ساخته شد، کاخ لیلا پهلوی کوچکترین دختر شاه بود. پس از انقلاب اسلامی مجموعه سعد آباد را به مجموعه موزه‌ها تبدیل کردند. همچنین چند کاخ هم در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار گرفت تا محل پذیرایی از میهمانان خارجی دولت باشد. در واقع کاخ ملکه مادر در حال حاضر برای پذیرایی از میهمانان خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاخ‌ها و موزه‌های سعد آباد
مجموعه موزه‌های کاخ سعد آباد از جمله مهم‌ترین جاهای دیدنی تهران می‌باشند. تعدادی از کاخ‌ها با حفظ اشیاء و وسایل تاریخی که در دوران پهلوی در آن قرار داشته‌اند امروزه تبدیل به موزه شده‌اند. تعدادی از کاخ‌ها نیز با موضوعات متنوع دیگر به موزه تبدیل شده‌اند. برای مثال در این مجموعه موزه‌هایی با موضوعاتی مانند آثار نقاشی مینیاتور، خط و خوشنویسی، ظروف و... وجود دارند. در ادامه مطلب می‌خواهیم کاخ‌های مجموعه سعد آباد را معرفی کنیم و بگوییم موزه هر کاخ چه اشیاء و آثاری را به نمایش گذاشته است.
ساختمان بهمن (کاخ بهمن)
یکی از زیباترین کاخ‌های مجموعه سعد آباد به دوران پهلوی تعلق دارد. که منزل مسکونی بهمن پسر علیرضا پهلوی بود. در جوار این کاخ، موزه مردم شناسی را ساخته‌اند و در نزدیکی دروازه دربند است. ساختمان بهمن از سال ۱۳۸۲ به بعد به دفتر یونسکو در ایران تبدیل شد. در حال حاضر کاخ بهمن به عنوان دفتر مدیریت مجموعه موزه های کاخ سعد آباد کاربرد دارد و برای بازدید عموم دایر نیست.
کاخ احمد شاهی
قدیمی‌ترین کاخ در مجموعه سعد آباد مربوط به دوران قاجار است. کاخ احمد شاهی در اواخر سلطنت احمد شاه قاجار و به دستور او در سال ۱۲۹۷ هجری شمسی ساخته شد. البته ساختمان این کاخ در دوران وزارت جنگی رضاخان تکمیل شد و احمد شاه هیچ گاه از آن استفاده نکرد. پس از انقلاب از کاخ احمد شاهی به عنوان پایگاه مرکزی بسیج خواهران استان تهران استفاده کردند.
کاخ اختصاصی سعد آباد
در غرب موزه هنرهای زیبا کاخ اختصاصی سعد آباد قرار دارد. در سال‌های اولیه انقلاب از کاخ اختصاصی سعد آباد به عنوان موزه تاریخ طبیعی استفاده کردند. در حال حاضر این کاخ در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار دارد و مردم نمی‌توانند از آن بازدید کنند.
ساختمان جمهور (کاخ ملکه مادر)
محل زندگی رضا شاه این کاخ بود. همسر او، تاج الملوک تا زمان انقلاب در این کاخ زندگی کرد. از آنجایی که او مادر محمد رضا شاه بود، کاخ را به نام کاخ ملکه مادر می‌شناختند. پس از انقلاب کاخ ملکه مادر در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار گرفت تا از میهمانان ویژه دولت در آن پذیرایی کنند. بازدید از کاخ ملکه مادر نیز برای عموم ممکن نیست.
کاخ سبز (کاخ شهوند، کاخ رضا شاه پهلوی)
در مرتفع‌ترین بخش باغ سعد آباد و در شمال غرب مجموعه، یک کاخ به نام کاخ شهوند و به دستور رضا شاه ساخته شد. قبل از ساخت این کاخ یک ساختمان نیمه کاره بر بلندای تپه قرار داشت که متعلق به شخصی به نام علیخان بود. تپه هم علیخان نام داشت که رضاشاه تمام ساختمان و محوطه تپه را از علیخان خریداری کرد. ساختمان را ویران کردند و کاخ شهوند را بر فراز تپه احداث نمودند. کاخ شهوند از زمان وزارت جنگی تا اوایل سلطنت رضا شاه در دست ساخت بود. به این ترتیب می‌توان گفت در سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۷ این کاخ بنا شد.
کاخ شهوند دارای دو طبقه است که شامل طبقه همکف و زیر زمین می‌باشد. در طبقه همکف رضا شاه زندگی می‌کرد و همچنین اتاقی را به محل کار خود اختصاص داده بود. یک تالار غذا خوری مجلل با تمام وسایل نفیس در این کاخ وجود دارد. وسایل این سالن غذاخوری شامل ظروف چینی نفیس، ظروف نقره ایتالیایی، میز و صندلی‌های ساخت فرانسه و آلمان و... هستند. در حال حاضر امکان بازدید از کاخ شهوند برای همگان وجود دارد. این کاخ با نام کاخ سبز شناخته می‌شود. برای تزیین نمای بیرونی کاخ از سنگ‌های سبز بسیار کمیاب از معادن خمسه زنجان استفاده کردند. همچنین از بهترین سنگ مرمر خراسان برای تزیین سرسرا کمک گرفتند. به همین دلیل است که کاخ شهوند با نام کاخ سبز یا کاخ مرمر هم شناخته می‌شود.
اشیاء و معماری کاخ سبز
برای ملات سنگها از سرب استفاده کردند تا انبساط و انقباض سنگها باعث فروریختن آن‌ها نشود. در اصلی این کاخ از سمت شمال غربی به سمت کوه‌ها البرز گشوده می‌شود و منظره بسیار زیبایی دارد. سر در و ستون‌های ورودی کاخ را با سنگ مرمر تزیین کرده‌اند و از نقوش و موتیف‌های ظریف کمک گرفته‌اند. این تزیینات ترکیبی از سبک ایرانی و اروپایی می باشند. پس از ساخت کاخ، نام شهوند را برای آن انتخاب کردند. گچ بری‌های و آیینه کاری‌های شگفت انگیزی در کاخ سبز وجود دارند که به دست هنرمندان ناشناس ایرانی خلق شده‌اند. تذهیب فضای داخلی کاخ را استاد حسین بهزاد، خاتم‌کاری‌ها را استاد صنیع خاتم به همراه شاگران و معماری را میرزا جعفر کاشی انجام داده است.
زیر بنای کاخ شهوند حدود ۱۲۰۰ متر مربع وسعت دارد. زیباترین تالار آیینه در ایران هم متعلق به کاخ شهوند می‌باشد. در تالار آینه از گچ‌بری‌های زیبا استفاده شده و نقش آن با فرشی که بر زمین پهن شده، هماهنگ است. این فرش ۷۰ متری اثر هنرمند فرش باف عبدالمحمد عمو اوغلی می‌باشد. در بافت فرش از ابریشم مرغوب محصول مشهد استفاده کرده‌اند. تالار آیینه خانه در این کاخ به عنوان دفتر کار رضا شاه کاربرد داشت. در این تالار یک دست مبل زیبا با تزیینات گوبلن دوزی قرار گرفته که متعلق به دوران قاجار است. میز بزرگ وسط تالار ساخت فرانسه و اثری از قرن ۱۸ میلادی می‌باشد.
علاوه بر تمام این اشیاء مجسمه‌ها و مبل‌هایی به سبک دوره لویی شانزدهم و دو میز کنسول فرانسوی متعلق به دوران ناپلئون در تالار قرار دارند. اتاق روبروی تالار آیینه، اتاق خواب رضا شاه است.
کاخ موزه سفید (کاخ ملت، کاخ محمد رضا شاه پهلوی)
بزرگترین کاخ مجموعه سعد آباد، کاخ سفید می‌باشد. این کاخ برای مراسم اداری و تشریفاتی دوره پهلوی به کار می‌رفت. محمد رضا شاه و همسرش این کاخ را به عنوان استراحتگاه تابستانی انتخاب کردند. کاخ سفید دارای ۵۴ اتاق، ۱۰ تالار تشریفاتی و سفره خانه‌ای به وسعت ۲۲۰ متر مربع بود. این کاخ را به دستور رضا شاه در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی احداث کرده و در سال ۱۳۱۵ تکمیل نمودند. مهندس خرسند و مهندس بوریس روسی وظیفه طراحی ساختمان را به عهده داشتند. گچ بری‌های کاخ سفید اثر استادان غلامرضا پهلوان، عبدالکریم شیخان، حسین کاشی و رضا ملائکه بودند.
سنگ‌های مرمر که در این ساختمان به کار رفتند از یزد و تربت حیدریه استخراج شدند. نمای بیرونی کاخ را به سبک معماری ایرانی و رومی ساختند. چهار ستون اصلی بزرگ در چهار سوی سرسرا قرار دارد و با چهار نور گیر فضا را روشن می‌کند. پرده‌های بزرگ نقاشی با موضوع داستان‌های شاهنامه در پایین نورگیرها قرار دارند که اثر استاد حسین بهزاد و شاگردهای او هستند. تالار‌های تشریفاتی این کاخ به سبک فرانسوی ساخته شده و فرش‌های نفیسی در آن قرار دارند. بزرگترین فرش این تالار، ۱۴۵ مترمربع است که ۱۴۰۰ رج دارد. برای تزیین سفره خانه از سفالینه‌های تمدن‌های کهن ایرانی، کریستال‌های دوران قاجار، پارچه‌ها نفیس ابریشم، اطلس و تافته استفاده شده است.
لوستر‌های ایتالیایی، فرانسوی و چک اسلواکی نیز برای تزیین سقف و روشنایی تالار به کار رفته‌اند. یک میز تحریر بزرگ که متعلق به ملکه فرانسه ماری آنتوانت بوده در نزدیکی در تالار قرار دارد. مساحت کاخ موزه سفید در دو طبقه حدود ۲۱۰۰ متر مربع می‌باشد.
موزه آب
در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، یک ساختمان متعلق به دوران قاجار وجود دارد. محمد رضا شاه در این ساختمان مقامات درباری و مراجعین دیگر را به حضور می‌پذیرفت. پس از مدتی ساختمان را به تیمسار کسرایی مسئول حفاظت ارتش سپردند تا به عنوان دفتر از آن استفاده کند. در حال حاضر این ساختمان به موزه آب تبدیل شده و در آن، اسناد و مدارک مربوط به آب مانند دفترچه میراب‌ها، وقف نامه‌ها، ابزار و ادوات آب و آبیاری، فنجان آبی، ساعت آبی، لوازم حفر چاه، تندیس‌های متعدد از دانشمندان آب شناسی، تندیس میرآب و... وجود دارند. این موزه وابسته به گنجینه ملی آب ایران و تحت نظارت وزارت نیرو می‌باشد.
موزه استاد بهزاد (کاخ کریاس، کاخ ولیعهدی)
کاخ کریاس در بخش مرکزی باغ قرار دارد و یکی از ساختمان‌های مجموعه موزه‌های کاخ سعد آباد می‌باشد. این ساختمان در اواخر دوره قاجار ساخته و در دوران پهلوی بازسازی شد. رضا شاه از این کاخ برای استراحت و کار استفاده می‌کرد. در زمان پهلوی دوم کاخ کریاس را به عنوان کاخ ولیعهد تغییر دادند. به عبارتی این کاخ محل اقامت رضا پهلوی فرزند محمد رضا شاه بود. در سال ۱۳۷۳ خورشیدی به مناسبت صدمین سالگرد تولد استاد حسین بهزاد، کاخ کریاس را به موزه‌ای برای نگهداری آثار استاد بهزاد تبدیل کردند. این موزه ۵ سالن داشته و همچنین در طبقه زیرزمین یک نمایشگاه و محل آموزش برای هنرجویان دایر است.
موزه برادران امیدوار
موزه برادران امیدوار در شمال غربی باغ سعد آباد می‌باشد. ساختمان این موزه به دوران قاجار تعلق دارد که با نمای آجر قرمز رنگ و گچ بری‌های زیبایش شناخته می‌شود. از این ساختمان به عنوان کالسکه خانه و محل استراحت سورچی‌ها استفاده می‌کردند. در سال ۱۳۸۱ خورشیدی بنا را بازسازی کرده و در مهر ماه سال ۱۳۸۲ به مناسبت هفته جهانگردی به نام اولین جهانگردان ایرانی افتتاح نمودند. برادران امیدوار اولین جهانگردان ایرانی بودند که می‌توانید تصاویر و اشیای متعلق به سفرهای آنان را در این موزه مشاهده نمایید.
موزه چهره‌های ماندگار
کاخ ملکه توران امیر سلیمان که یکی از همسران رضا شاه بود در مجموعه سعد آباد قرار دارد. پس از انقلاب این کاخ را به موزه چهره‌های ماندگار تبدیل کردند تا تصاویر و زندگینامه کوتاهی از چهره‌های ماندگار ایران در تمام رشته‌ها در آن قرار بگیرد. همچنین چندین تندیس و سردیس از مشاهیر ایرانی در این موزه قرار دارد. متأسفانه موزه چهره‌های ماندگار در اغلب روزها تعطیل است.
موزه خط و کتابت میرعماد
یک کاخ به فرحناز و علیرضا پهلوی تعلق داشت که در دهه ۷۰ شمسی تبدیل به موزه خط و کتابت شد. این کاخ در بخش مرکزی باغ سعد آباد است و دو طبقه دارد. در سال ۱۳۷۶ شمسی، ساختمان را به نام استاد خوشنویسی قرن ۱۱ میر عماد حسنی قزوینی تغییر دادند. حال در این موزه می‌توانید آثار خطی ارزشمند و اصل از استادان خوشنویسی ایرانی را مشاهده کنید.
موزه ظروف سلطنتی
یکی از زیباترین بخش‌های مجموعه موزه‌های کاخ سعد آباد، کاخ اشرف پهلوی است. این کاخ در شرق باغ سعد آباد قرار داشته و به دستور رضا شاه در سال ۱۳۱۵ ساخته شده است. طراح این بنا مهندس فرمانفرماییان بود که بنا را در مساحتی حدود ۱۸۰۰ متر مربع ساخت. در سال ۱۳۵۰ خورشیدی این بنا را به دستور اشرف پهلوی بازسازی کردند. تزیینات بیرونی کاخ از سنگ مرمر سفید است. تا سال ۱۳۷۴ خورشیدی این بنا در اختیار نهاد ریاست جمهوری بود و سپس در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار گرفت. کاخ را تبدیل به موزه ظروف سلطنتی کردند تا محل مناسبی برای حفظ و نگهداری این اشیای ارزشمند وجود داشته باشد.
این اشیاء شامل ۵۰۳ ظرف از دوران قاجار تا پهلوی می‌باشند. بسیاری از ظروف، هدایای گران‌قیمتی هستند که سران کشور‌های خارجی به شاهان قاجار، محمد رضا شاه و فرح پهلوی اهدا کردند.
موزه مردم شناسی
کاخی که به شمس پهلوی تعلق داشت پس از اتقلاب تبدیل به موزه مردم شناسی شد. این موزه در بخش شمال غربی باغ سعد آباد است. در این موزه می‌توانید سیر فرهنگ و راه روش مردمان ایران زمین را مشاهده کنید. اشیای موزه بسیار متنوع هستند که در بخشی از آن اشیای متعلق به خاندان پهلوی نگهداری می‌شوند. نکته قابل توجه این است که هیچ اثری از لباس‌ها و اشیای دو ملکه فوزیه و ثریا در این موزه وجود ندارد. ممکن است این اشیاء در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی، معدوم شده باشند تا خاطره آن دو ملکه پاک شود.
موزه مینیاتور استاد آبکار
کاخ لیلا پهلوی که آخرین کاخ ساخته شده در مجموعه سعد آباد است نیز به موزه تبدیل شد. در این موزه می‌توانید آثار استاد کلارا آبکار یکی از هنرمندان ایرانی ارمنی تبار را مشاهده کنید. ۷۳ نقاشی مینیاتور اثر این استاد گرانقدر در موزه مینیاتور استاد آبکار نگهداری می‌شوند.
موزه استاد فرشچیان
کاخی که به عصمت دولتشاهی یکی دیگر از همسران رضا شاه تعلق داشت، پس از انقلاب تبدیل به موزه‌ای برای حفظ آثار استاد محمود فرشچیان شد. کاخ در بخش مرکزی باغ سعد آباد قرار گرفته و جزو ساختمان‌های قدیمی این مجموعه است. این ساختمان سال‌ها به عنوان انبار کاربرد داشت که در سال ۱۳۸۰ شمسی بازسازی و به عنوان موزه بازگشایی شد.
امکانات مجموعه موزه‌های کاخ سعد آباد
مجموعه سعد آباد دارای امکانات مختلفی مانند چند رستوران، چند کافی شاپ، مجموعه ورزشی، سالن بیلیارد، سالن تنیس، کارگاه مرمت آثار تاریخی و آنتیک و... می باشد.
بازدید از مجموعه موزه‌های کاخ سعد آباد
همه روزه، از ۹ صبح تا ۷ بعد از ظهر
این مجموعه در ایام سوگواری مانند عاشورا و تاسوعا و رحلت امام تعطیل است.
بلیط مجموعه موزه‌های کاخ سعد آباد
برای ورود به مجموعه هزینه ورودی می‌پردازید. برخی از کاخ موزه‌ها نیاز به هزینه ورودی جداگانه دارند.
آدرس مجموعه موزه‌های کاخ سعد آباد
تهران، خیابان ولیعصر، خیابان شهید فلاحی، انتهای خیابان شهید کمال طاهری
برای رزرو تور به مقاصد داخلی و خارجی و همچنین تور تهران با تورگردان همراه باشید.
