مسجد امام اصفهان (مسجد شاه)

مسجد امام اصفهان که در اصفهان از گذشته با نام مسجد شاه یا مسجد جامع شاه شناخته می‌شد، در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد. بسیاری از ایران شناسان و باستان شناسان خارجی و ایرانی، مسجد شاه را زیباترین مسجد ایرانی می‌دانند. در زمان ساخت این مسجد، معماران و مهندسان صفوی به منتهای هنر و شکوه در معماری رسیده بودند که ابعاد مختلفی از این دانش را در ساخت مسجد شاه متجلی نمودند. متخصصان کاشیکاری بر این باور هستند که عالی‌ترین و با شکوه‌ترین نمونه کاشیکاری معرق در ایوان مسجد شاه پیاده‌سازی شده است. اگر به گنبدهای فیروزه‌ای شهر اصفهان علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنیم از این مسجد بازدید نمایید. این مسجد به همراه میدان نقش جهان جزو میراث ملی ایران و میراث جهانی یونسکو است. مسجد امام اصفهان جذابیت‌های فراوانی از نظر تاریخی، معماری و معنوی دارد، برای آشنایی بیشتر با این مسجد لطفا ادامه مطلب را بخوانید.

معرفی مسجد امام اصفهان (مسجد شاه)

مسجد امام که به دستور شاه عباس یکم ساخته شده است، پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ به طور رسمی به مسجد امام تغییر نام پیدا کرد. از آنجایی که دستور ساخت مسجد توسط شاه عباس صادر شده بود اهالی اصفهان از قرن‌ها پیش این مسجد را با نام مسجد شاه می‌شناختند. ناگفته نماند که بر اساس کتاب‌های تاریخی، هزینه ساخت این بنا را نیز شاه عباس از ثروت شخصی خود اختصاص داده است. این مسجد زیبا در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد و به دلیل ارتفاع زیاد مناره‌ها، در بسیاری از نقاط شهر اصفهان اگر بر بام ساختمان بروید می‌توانید مسجد را از بین ساختمان‌های دیگر تشخیص دهید. این مسجد همچنان فعال است و مراسم نماز جمعه در آن برگزار می‌شود.

مهم‌ترین ویژگی مسجد امام که در میدان نقش جهان جلب توجه می‌کند، کاشی‌های فیروزه‌ای آن است که با قسمت‌های دیگر میدان متفاوت است. معماران به دستور شاه عباس یکم این مسجد را به گونه‌ای ساختند که عظمت آن چشمگیر‌تر از ساختمان عالی قاپو باشد. شاه عباس قصد داشت با این کار نشان بدهد که به معنویات و دین بیش از سیاست و قدرت اهمیت می‌دهد. از آنجایی که مسجد شاه در میدان نقش جهان یک مسجد جامع است، در مجاورت آن دو مدرسه هم قرار دارند که برای پرورش طلاب آن‌ها را ساخته‌اند. در بخش‌های بعدی درباره ویژگی‌های منحصر به فرد مسجد شاه اصفهان بیشتر صحبت خواهیم کرد.

تاریخچه مسجد امام اصفهان (مسجد شاه)

همان‌ طور که در بخش قبلی هم اشاره کردیم، مسجد شاه به دستور شاه عباس یکم ساخته شد. شاه عباس می‌خواست مسجدی بسازد و ثواب تمام عبادت‌هایی که در آن انجام می‌شود به روح جد خود یعنی شاه طهماسب هدیه کند. البته به نظر می‌رسد شاه عباس قصد دیگری هم از ساخت این مسجد داشت. مسجد بسیار بزرگی در میدان کهنه یا میدان عتیق اصفهان قرار دارد که بسیار بزرگ و با شکوه می‌باشد. این مسجد در زمان سلجوقیان توسعه پیدا کرده بود و بین مردم اهمیت زیادی داشت. شاه عباس قصد داشت مسجد جامعی بسازد که جمعیت نمازگزاران را به میدان نقش جهان بیاورد. رفت و آمد بیشتر نماز گزاران باعث می‌شد که بازار میدان نقش جهان هم رونق بیشتری پیدا کند.

سرانجام تصمیم قطعی شد و در سال ۱۰۲۰ هجری قمری اولین مراحل ساخت مسجد آغاز گشت. شاه عباس بسیار امیدوار بود که بتواند اتمام مراحل ساخت این بنا را مشاهده کند اما مرگ مهلت نداد و او در سنین میان‌سالی در گذشت. مسجد شاه در چندین مرحله ساخته شد که این مراحل در زمان جانشینان شاه عباس یکم یعنی شاه صفی، شاه عباس دوم و شاه سلیمان به اتمام رسیدند. در این مراحل مختلف، قسمت‌هایی مانند شبستان، دو مدرسه، وضوخانه و... به مسجد اضافه شدند. لازم به ذکر است که بیشترین زمان ساخت مسجد صرف تزیینات، کاشیکاری‌ها، خوشنویسی‌ها و حجاری‌ها بود که هر کدام به بهترین نحو پایان یافتند. این مسجد در فراز و نشیب‌های مختلف تاریخی نقش مهمی داشته که از جمله آن‌ها می‌توانیم به تجمعات مشروطه خواهی در زمان قاجار اشاره کنیم. مسجد امام اصفهان همچنان دایر است و در آن نماز‌های پنجگانه، مراسم نماز جمعه، مراسم اعتکاف و... برگزار می‌شوند.

معماری مسجد امام اصفهان (مسجد شاه)

مسجد امام دارای گنبد بزرگی به ارتفاع ۵۲ متر و قطر ۲۳/۵ متر می‌باشد. ارتفاع مناره‌های سر در حدود ۴۰ متر است. این مسجد ۴ مناره دارد که دو مناره متعلق به جلوخان و دو مناره بر بالای محراب اصلی ساخته شده‌اند. اگر از ضلع شمالی یعنی بازار قیصریه به مسجد شاه نگاه کنید، این مناره‌ها همپوشانی داشته و فقط دو مناره دیده می‌شوند. یک شبستان در شرق و یک شبستان در غرب محراب اصلی ساخته شده که شبستان شرقی بزرگ‌تر و ساده‌تر می‌باشد.شبستان غربی کوچکتر است ولی در آن کاشیکاری‌های ظریف و زیبایی برای تزیین به کار برده‌اند. ارتفاع ایوان بخش اصلی به ۳۳ متر می‌رسد که با هنر کاشی معرق و مقرنس تزیین شده است. به طور کلی این پدیده از جاهای دیدنی اصفهان به سبک معماری اصفهان طراحی و احداث شده که در زمان خود بسیار نوآورانه بوده است.

گفتیم که مسجد شاه یک مسجد جامع بود برای همین در دوران حکومت شاه صفی و شاه سلیمان یک مدرسه در زاویه جنوب غربی و یک مدرسه در زاویه جنوب شرقی ساختند. مدرسه جنوب غربی با نام مدرسه سلیمانیه و مدرسه جنوب شرقی با نام مدرسه ناصری شناخته می‌شوند. در مدرسه سلیمانیه یک قطعه سنگ به شکل هندسی مثلث قايم الزاویه قرار دارد. بر اساس شواهد تاریخی می‌توان گفت این سنگ را شیخ بهایی دانشمند دوران صفوی طراحی کرده است. این سنگ با دقت حجاری شده و در مکان مناسبی قرار گرفته تا در ۴ فصل بتواند ظهر حقیقی شهر اصفهان را نشان دهد. همچنین وتر این مثلث به سمت قبله است که چنین جهت یابی در زمان خود بسیار دقیق بود.

جلوخان مسجد شاه در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد اما لازم بود که محراب به طرف قبله باشد. معمار اصفهانی راه حل بسیار مناسبی برای این مشکل پیدا کرد. وقتی از جلوخان وارد مسجد می‌شوید با یک دالان خمیده به محوطه و محراب اصلی می‌رسید. به این ترتیب محراب دقیقا به طرف جنوب غربی یعنی قبله است. بسیاری معتقدند چنین دالان‌هایی در آتشکده‌های زرتشتی و در معماری ایران باستان وجود داشته اما ما نمی‌توانیم درباره الگو برداری اصفهانی‌ها نظر قطعی داشته باشیم.

بازسازی مسجد امام اصفهان (مسجد شاه)

مسجد شاه در طول سالهای متمادی دچار خرابی‌هایی شده است. برای مثال در دوران قاجار زلزله‌ای در شهر اصفهان اتفاق افتاد که باعث ایجاد ترک بر روی زمین مسجد و ریختن کاشی‌های آن شد. محمد شاه قاجار دستور داد کاشی‌ها را سر جایشان بچسبانند و به طور غیر اصولی ترک‌ها را پر کنند. سپس یک کتیبه درست کرد و نام خود را به عنوان مرمت کننده مسجد ذکر و در مسجد نصب نمود. زمان چندانی نگذشته بود که مرمت‌های غیر اصولی، ایراد خود را نشان دادند و در دوره پهلوی اول دوباره ترک ها مشخص شدند. این بار شخصی به نام استاد حسین معارفی به روشی صحیح، بازسازی مسجد را آغاز نمود. پس از انقلاب اسلامی نیز بازسازی‌هایی بر روی گنبد مسجد شاه انجام شده که برخی از آن‌ها در دهه ۶۰ شمسی غیر اصولی بوده‌اند. در بیشتر مواقع یک داربست بر روی گنبد اصلی مسجد نصب شده تا مرمت شود یا از ریزش گنبد جلوگیری نماید.

انعکاس صدا در مسجد امام اصفهان (مسجد شاه)

اگر زیر گنبد اصلی مسجد شاه بایستید و دقیقا در مرکز باشید متوجه انعکاس صدا خواهید شد. کافی است پای خود را بر زمین بزنید یا آهسته صحبت کنید، پژواک صدای شما در تمام فضا پیچیده می‌شود. در بسیاری از مواقع افراد خوش صدا زیر این گنبد قرار می‌گیرند و دقایقی به آواز خواندن مشغول می‌گردند. بسیاری از سریال‌ها و فیلم‌های ایرانی در زیر این گنبد فیلمبرداری شده‌اند که به نوعی به انعکاس صدا در آن اشاره دارند.

ساعات بازدید از مسجد امام اصفهان

همه روزه، از ساعت ۹ صبح تا ۹ شب

قیمت بلیط مسجد امام اصفهان

قیمت بلیط برای هر نفر ۵ هزار تومان

آدرس مسجد امام اصفهان (مسجد شاه)

اصفهان، خیابان استانداری، میدان نقش جهان

سخن پایانی

مسجد امام اصفهان یا همان مسجد شاه دارای ظرافت‌های بسیاری در معماری است که باعث شده بسیاری افراد این بنای تاریخی را با شکوه‌ترین مسجد ایرانی بدانند. پیشنهاد می‌کنیم بعد از انتخاب تور اصفهان سری به مسجد شاه در گوشه نقش جهان بزنید و خود در این باره قضاوت کنید.

آدرس مسجد امام اصفهان (مسجد شاه)

اصفهان، خیابان استانداری، میدان نقش جهان

برای رزرو تور به مقاصد داخلی و خارجی با تورگردان همراه باشید.