آب‌انبار از کهن‌ترین پدید‌ه‌های معماری در مناطق خشک و کم‌باران دنیاست. در کشور ما ایران هم به دلیل کمبود بارندگی از دیرباز مردم به فکر راه‌هایی برای تأمین آب شیرین موردنیاز در فصل‌های گرم و کم‌آب بوده‌اند. آب‌انبار همانطور که از اسمش پیداست محلی برای ذخیره آب در فصل زمستان و بهره‌برداری از این اندوخته حیاتی در فصل‌های گرم سال است.
در شهر یزد 75 آب‌انبار وجود دارد. آب‌انبار شش بادگیر یزد یکی از دیدنی های شهر و از بزرگترین آب‌انبارهای آن است. مهم‌ترین دلیل شهرت این اثر ملی تعداد بادگیرهایش است. این مقاله ی کامل درباره آب‌انبار شش بادگیر هدیه تورگردان به شما همراهان همیشگی است.
قدمت آب انبار شش بادگیر یزد
ساخت آب انبار شش بادگیر یزد به ۱۸۰ سال قبل و عصر حکومت قاجار برمیگردد. سه بادگیر این بنای تاریخی از بدو احداث وجود داشته و سه بادگیر دیگر در سال ۱۳۷۱ ه.ق در زمان مرمت به آن اضافه شده است. نام نخستین سازنده بنا در جایی ثبت نشده است اما بانی سه بادگیری که بعدها ساخته شده استاد علی سیاه و استاد غلامرضا هستند.
معماری آب انبار شش بادگیر یزد
چرا بادگیرهای این آب‌انبار هشت‌وجهی هستند؟ بادگیرها در انواع یک طرفه، دو طرفه، چهار طرفه، چند طرفه یا هشت‌وجهی ساخته می‌شوند. بادگیرهای هشت‌وجهی یا چندطرفه معمولاً در یزد، کرمان و بوشهر که دمای هوا زیاد است کاربرد دارند. بادگیر و آب‌انبار مصلحانه‌ترین نوع رابطه میان آب و جریان هواست.
چرا سقف آب‌انبار گنبدی شکل است؟ چون مخزن آب‌انبار دهانه وسیعی دارد به همین دلیل سقف را گنبدی شکل ساخته‌اند. از طرفی ساختن گنبد روی قاعده دایره ساده‌تر از شکل مخروطی یا مسطح آن است.
کارکرد آب انبار شش بادگیر یزد
آب‌انبارها از جمله آب‌انبار زیبای شش بادگیر دو کارکرد دارند:
۱. ذخیره کردن آب برای دوره‌های خشکسالی، جنگ یا محاصره دشمن
۲. خنک ماندن آب در تابستان
بخش های مختلف آب انبار شش بادگیر
1. مخزن: محل ذخیره آب و اصلی‌ترین بخش آب‌انبار می‌باشد. ظرفیت مخزن بالا و در حدود 2000 متر مکعب است.
2. دو پاشیر و دو پلکان: پاشیر محل برداشت آب است که پس از پایین رفتن از ۵۵ پله با شیب تند به آن می‌رسیم. در نهایت از شیر آب بزرگی که از طریق دیوار به خزانه آب‌انبار راه دارد می‌توان از آب داخل آب‌انبار استفاده کرد. کف پاشیر کمی از کف خزانه بالاتر است. یکی از این پاشیرها مختص مسلمانان و دیگری برای استفاده زرتشتیان بوده است.
سردر: راهنمای ورود به آب‌انبار و شامل راه پله عمیق آن است. لوحی بر بالای این سردر وجود دارد که تاریخچه و ویژگی‌های آن را به اختصار بیان کرده است.
شش بادگیر یا خیشخان: برای خنک کردن آب ذخیره شده در انبار از 6 بادگیر با ارتفاع 10 متر استفاده شده است. بادگیرهای این آب‌انبار هشت‌گوشه هستند و به تیغه‌هایی عمودی به نام پره مجهز شده‌اند. هرچه تعداد بادگیر بیشتر باشد آب خنک‌تر می‌شود. پس آب آب‌انبار شش بادگیر یزد آبی بسیار سرد و گوارا بوده و هست.
این بنا در تاریخ ۴/۱/۱۳۵۷ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
از مشهورترین بادگیرهای یزد که می توان آن را با آب انبار شش بادگیر یزد مقایسه کرد، بادگیر باغ دولت آباد یزد است. برای آشنایی با این پدیده، مقاله زیر را بخوانید:
باغ دولت آباد یزد با بلندترین بادگیر جهان
آدرس آب انبار شش بادگیر یزد
برای بازدید رایگان آب‌انبار به خیابان دهم فروردین و محله تپه یزد بروید. آب‌انبار در کوچه‌ای هم‌نام خودش با شش بادگیر برافراشته در انتظار نگاه پرمهر شماست.
زمان مناسب برای بازدید
۸ صبح تا ۱۹:۳٠ شب
جاذبه های نزدیک به آب انبار شش بادگیر یزد
بازدید از آب‌انبار شش‌بادگیر نیاز به زمان زیادی ندارد زیرا تنها می‌توان نمای بیرونی آن را دید. پس فرصت را غنیمت شمرده و از جاهای دیدنی نزدیک به آب‌انبار شش بادگیرهمچون آتشکده زرتشتیان، موزه آب، مجموعه تاریخی امیرچخماق و مسجد جامع نیز دیدن کنید.
