معرفی بین الحرمین کربلا (حرم حضرت عباس و امام حسین)

بین الحرمین و حرم حضرت عباس (ع) و حرم امام حسین (ع) در کربلاست. این دو حرم در فاصله 378 متری از هم قرار گرفتند و الان، صحن بین الحرمین از دو حرم به هم راه دارند و زائران در این حد فاصل می‌توانند زیارت کنند و یا تردد داشته باشند. برای آشنایی بیشتر با بین الحرمین کربلا با این مقاله از مجله تورگردان همراه شوید.

تاریخچه بین الحرمین

قبل از اینکه حد فاصل بین دو حرم، صحنی ساخته شود؛ حتی اسم مکانی به نام بین الحرمین در کتب تاریخی قدیمی نیامده است. چون در سال 1352 شمسی (یا 1393 هجری قمری) محدوده بین دو حرم حضرت عباس(ع) و امام حسین (ع) صحنی ساخته شده که بین الحرمین نامیده شد. 

اگر مایل هستید بیشتر بدانید، شما را دعوت می‌کنیم به زمانی که هنوز این صحن باشکوه و غنی از معنویات، ساخته نشده بود. در گذشته فاصله بین دو این حرم، محله‌ای با بافتی قدیمی و شامل کوچه‌پس‌کوچه‌های باریک، خانه‌ و مغازه‌ بود تا اینکه ایده توسعه دو حرم و اتصال آن‌ها مطرح شد. این ایده، هزینه‌های هنگفتی داشت. چون خرید املاک بین دو حرم، اتفاقی دور از دسترس بود. بالاخره در سال ۱۳۵۲ شمسی، اداره عتبات عالیات به دست وزارت اوقاف عراق افتاد. در نهایت، هفت سال طول کشید و تا کارگروهی به منظور توسعه حرم‌ها تشکیل شود.

در محرم سال۱۳۶۴ شمسی، اراضی اطراف حرم خریداری شد. در ادامه آن، ۱۰ میلیون دلار به استاندار کربلا داده شد تا برای احداث بین الحرمین به کار بگیرد. پس از آن، تخریب اماکنی مثل خانه‌ها، بازار و مغازه‌ها به عرض ۴۰ متر شروع شد. در این میان آثار تاریخی مثل مساجد قدیمی هم بودند که به جهت توسعه دو حرم، تخریب شدند. در تاریخ نوشته شده که سال افتتاح بین الحرمین در سال ۱۳۶۶ شمسی بوده است. بعد از آن، ساختمان‎‌های تجاری در دو طرف آن احداث شد که تا سال ۱۳۷۰ شمسی وجود داشت. آثار درختکاری در این صحن مصفا هم توسط شیعیان عراق در ۱۳۷۴ شمسی صورت گرفت. اما تا اینجا، هنوز محوطه بین دو حرم برای تردد آسان، آماده نشده بود. در سال 1389 هجری شمسی، هم فضای مسقف آماده شد و هم اینکه فرآیند عبور و مرور زائران در این فضا، آسان شد.

جالب است بدانید که در سال‌های 1389 تا 1392 به مجموعه‌ای از فرآیندهای تسهیل کننده حضور زائران اختصاص داده شد مثل پروژه سنگ‌فرش بین الحرمین کربلا و ایجاد سایبان، توسعه تاسیسات زیربنایی و برقی، دوربین مداربسته و دستگاه‌های صوتی، آب سردکن و کولر گازی. 

از این بین، استفاده سنگ‌فرش بین الحرمین مشابه صحن مسجد الحرام تا به الان، نقش موثرتری در خنک نگه‌داشتن محیط را داشته است. 
 

علت فاصله بین الحرمین چیست؟

شاید این موضوع، توجه و فکر شما را هم به خودش جلب کرده که فاصله بین الحرمین به چه علت است. در اینجا، پاسخ‌های این سوال مهم را بررسی می‌کنیم. اگر به تاریخ برگردیم و حدود میدان نبرد سپاهیان امام حسین (ع) با لشکر یزید را بررسی کنیم، به همین محدوده بین الحرمین می‌رسیم. 

در حقیقت، حد فاصل بین دو حرم قمر بنی هاشم (ع) و امام حسین (ع) متعلق به همان نقطه‌ای است که در حادثه تاریخی و بزرگ روز عاشورا به وقوع پیوست. آنچیزی که در توییتر و شبکه‌های اجتماعی توجه کاربران را به خود جلب کرده، فاصله یکسان بین این دو حرم با فاصله بین صفا و مروه در مکه است. 

به بیانی دیگر، فاصله بین‌ الحرمین به این دلیل است که حضرت عباس (ع) هنگام آوردن آب از نهر علقمه (یکی از رودهای منشعب شده از فرات) به شهادت می‌رسند، اما قبل از شهادت از امام حسین (ع) خواسته بودند که به منظور شرمنده‌نشدن در برابر کودکان و خردسالان تشنه، بدن‌شان به خیمه‌ها برگردانده نشود. در نتیجه پیکر مطهر این حضرت، نزدیک محل استقرار سپاهیان یزید به خاک سپرده می‌شود.
 

دویدن در بین الحرمین به چه علتی است؟

دویدن در بین الحرمین، صدها سال است که در روز عاشورا و تاسوعا تکرار می‌شود و شبیهش را در هیچ جای دیگری نمی‌توان دید. این دویدن گروهی مردان، نشان‌دهنده اتفاق بزرگی است که در عاشورا اتفاق افتاده و مردم نزدیک به آن منطقه به یکباره از این حادثه غم‌بار مطلع می‌شوند و به سمت قتلگاه می‌دوند.  

در حقیقت، خاندان بنی اسد که تعدادی از آن‌ها در کنار نهر علقمه سکونت داشتند و خبری از حادثه بزرگ عاشورا نداشتند، از خبر شهادت امام حسین به آن‌ها مطلع می‌شوند. طبق تاریخ گفته می‌شود که تعدادی از مردان و زنان این قبیله بعد از شنیدن این خبر، فاصله 35 کیلومتری تا قتلگاه آن حضرت را می‌دوند و بر سر و سینه خود می‌زنند. 

در حال حاضر هم این مراسم آئینی توسط میلیون‌ها زائر در روز عاشورا و پس از اذان ظهر و با پایان نماز ظهر و عصر به صورت خودجوش و مردمی برگزار می‌شود. مردم با پای برهه بر سر و سینه می‌زنند و شعار لبیک یا حسین (ع) می‌دهند.
این نوع عزاداری که مراسم «طویریج» نام دارد، از یک نقطه معروف نزدیک به کربلا شروع می‌شود که اکثرا همگی آن را می‌شناسند. منطقه «قنطره السلام» در 20 کیلومتری کربلا همان نقطه شرع است و در تمام طول مسیر، عزاداران می‌دوند. در ادامه از مرقد حضرت اباالفضل العباس (ع) عبور می‌کنند تا به مرقد امام حسین (ع) برسند. 
 

امکانات بین الحرمین

اگر در تابستان به بین الحرمین مشرف می‌شوید، نگرانی از بابت آب و هوای گرم نباید داشته باشید. چون این مسیر به صورتی سنگ فرش شده که به خنک شدن هوای غالب آنجا کمک می‌کند. علاوه براین، امکاناتی برای زائران در نظر گرفته شده که عبور و مرور را برای زائران آسان کرده است مثل آب سردکن‌های متعدد، سیستم سرمایش قوی، دوربین‌های امنیتی، سیستم اعلام حریق و امکانات بهداشتی مناسب.
 

اعمال بین الحرمین چیست؟

مثل هر سفری که می‌روید و آداب و رسوم آنجا را رعایت می‌کنید، برای بین الحرمین هم این شرایط برقرار است. از اعمال برجسته‌ای که شیعیان برای بین الحرمین انجام می‌دهند، وضو داشتن و پوشیدن لباس تمیز و آراسته است. خواندن زیارت عاشورا، خواندن اذن دخول، ذکر گفتن، تلاوت قرآن وخواندن نماز در جوار مقبره‌ها نیز جزو اعمال این مکان مقدس و مذهبی هستند. 

شرکت در مراسم دسته عزاداری طویریج در صبح روز عاشورا هم از جمله کارهایی است که زائران و مردم محلی آنجا، انجام می‌دهند. در کتب دینی، زیارت امام حسین در روز اربعین به صورت اکید توصیه شده است. 

تازه، خیلی از شیعیان به احترام و به نشانه ادب در صحن بین الحرمین بدون کفش راه می‌روند تا عرض ارادتی به امامان بزرگوار حادثه کربلا داشته باشند. 
 

معرفی جاهای زیارتی نزدیک به بین الحرمین

قتلگاه، تل زینبیه، مدفن شهدا، مقام دست راست و دست چپ حضرت عباس (ع)، خیمه گاه، مقام علی اکبر و مقام علی اصغر جزو مکان‌های زیارتی نزدیک به بین الحرمین اند که نباید از زیارت آن‌ها غافل شد.

قتلگاه

برای رفتن به قتلگاه باید به انتهای رواق جنوب غربی حرم امام حسین (ع) بروید و از سالنی باریک وجود دارد، بگذرید تا به قتلگاه برسید. حجره‌ نقره‌ای با پنجره‌‌های رو به صحن و سردابی که در آن قرار دارد، شرح جزئیات بازدید قتلگاه امام حسین (ع) است.
 

بنا به روایاتی که نقل شده، قتلگاه همان جایی است که سر امام حسین به 10 ضربت، از بدن جدا شد. طبق همین روایات، قتلگاه به گودال قتلگاه معروف بوده و نسبت به سایر نقاط از سطح زمین، فاصله دارد. از نظر موقعیت مکانی، قتلگاه در نزدیکی آرامگاه حبیب ابن مظاهر از یاران نزدیک امام حسین (ع) است. 

تل زینبیه

این مکانی زیارتی در نزدیکی بین الحرمین نشان دهنده مکانی است که حضرت زینب (س) و سایر  بانوان قافله عاشورا در آن ایستاده بودند. گفته می‌شود که با ایستادن در این مکان می‌توان اشراف کاملی به قتلگاه داشت و فاصله بین آن دو، در حدود 35 متر است. 

برای رسیدن به تل زینبیه به جنوب غربی حرم سید الشهدا بروید. 

مدفن شهدا

در مدفن شهدا، اسامی شهدای کربلا و زیارتنامه مخصوص آن‌ها بر کتیبه‌های آبی رنگ در نزدیکی مقبره‌ها حک شده‌ است. در حال حاضر در این مکان، اتاقی ۱۲ متری ساخته شده که پنجره‌ای از جنس نقره به طول پنج متر دارد.
برای رسیدن به مقبره تمام یاران شهید امام حسین (ع) به سمت فاصله چند متری جنوب شرقی ضریح امام حسین (ع) حرکت کنید.

مقام دست راست و دست چپ حضرت عباس (ع)

طبق جزئیات روایاتی از حادثه عاشورا، دست‌های حضرت عباس (ع) در نقاط مختلفی از بدن شما می‌شود و برای نشان دادن این نقاط هم دو مکان مختلف به آن اختصاص داده اند. 

مقام دست راست با پنجره‌ای برنزی در دیوار خانه‌ای قدیمی بنا شده است. در گذشته، این مکان محل عبور نهر علقمه بوده، اما امروزه در شمال شرقی حرم حضرت عباس (ع) واقع شده است. 

مقام دست چپ نیز پنجره‌ای برنزی با حاشیه‌های آینه‌کاری برجسته در جنوب شرقی حرم حضرت ابوالفضل (ع) قرار دارد.

خیمه گاه

این مکان نزدیک به بین الحرمین در سمت جنوب غربی حرم سید الشهدا قرار دارد. از گذشته تا اکنون هم شیعیان برای زیارت به بنای ساخته شده در این مکان رفت و آمد داشتند. فاصله خیمه گاه با حرم ۲۵۰ متر است و طبق روایات تاریخی، این نقطه همان محل اتراق امام (ع) و یاران ایشان در روز عاشورا بوده است. 

از مراسم‌های مذهبی و آیینی که در خیمه گاه، هر سال و مصادف با ظهر عاشورا برپا می‌شود، به آیین خیمه سوزان می‌توان اشاره کرد. 

مقام علی اکبر

این مقام متعلق به فرزند بزرگ امام حسین (ع) یعنی علی اکبر است. از نظر موقعیت مکانی در شمال شرقی حرم قرار دارد. فاصله آن با تل زینبیه ، ۶۰۰ متر است و در مقایسه سایر مکان‌ها، به نسبن از خیمه گاه دورتر است.

برای رسیدن به این مقام می‌بایست از بخش شمالی حرم سید الشهدا به کوچ سدره رفته و به سومین کوچه در سمت راست وارد شوید.

مقام علی اصغر

این مقام نیز متعلق به محل شهادت فرزند ۶ ماهه امام حسین (ع) است. از نظر موقعیت مکانی، مقام علی اصغر در خیابان سدره و قبل از مقام علی اکبر قرار دارد. بعد از ورود به این کوچه به اتاق کوچکی می‌رسید که درون آن گهوار است.