شهر مشهد شاید در نگاه اول به عنوان یکی از شهرهای مذهبی مهم ایران شناخته شود، اما نباید فراموش کرد که این شهر زیبا مکان تاریخی، تفریگاه‌‌ها و… زیادی را درون خود جای داده است. به همین دلیل هر سال شاهد آن هستیم که عده زیادی این شهر را برای مسافرت انتخاب می‌کنند. خانه‌‌های تاریخی متعلق به دوره‌‌های مختلف تاریخی در این شهر همواره مورد توجه بازدیدکنندگان قرار گرفته است. یکی از این خانه‌‌های زیبا که به عنوان بخشی از هویت تاریخی شهر مشهد به شمار می‌رود، خانه امیری مشهد می‌باشد که ممکن است گاهی آن را با نام خانه امیریه مشهد نیز بشناسند. در ادامه این مطلب از سایت تورگردان بیشتر در خصوص این خانه تاریخی صحبت میکنیم و اطلاعات مفیدی را در این زمینه با شما در میان می‌گذاریم.
خانه امیری مشهد کجاست؟
برای دسترسی به خانه امیری مشهد باید به خیابان نواب صفوی در نزدیکی حرم امام رضا بروید. در اطراف این خانه، مکان‌‌های تاریخی دیگری هم وجود دارند که همگی آنها در دل سازه‌ای بزرگ به نام پروژه ضامن قرار گرفته‌اند. وجود این خانه‌‌های تاریخی در دل چنین بنای مدرنی شاید در نگاه اول بینندگان را دلزده کند، ولی در نظر داشته باشید که قطعا این موضوع بهتر از آن خواهد بود که خانه‌‌های تاریخی با ارزشی مانند خانه امیری در مشهد را خراب کنند و به جای آن ساختمان‌‌های بزرگ بسازند. در ضمن به نظر عده ای دیگر تقابل سنت و مدرنیته در این قسمت مشهد زیبایی خاص خود را دارد و این تضاد می‌تواند بسیار جالب به نظر برسد. نزدیک بودن این مکان به حرم امام رضا دسترسی به آن را ساده‌تر کرده است، به صورتی که با 5 دقیقه پیاده روی از این خانه به حرم خواهید رسید.
تاریخچه خانه امیری مشهد
خانه تاریخی امیری یکی از جاهای دیدنی مشهد از دوران حکومت قاجار است و از سبک معماری آن نیز به این موضوع پی خواهید برد. این بنا در زمان گذشته متعلق به علیرضا عطاری نژاد بود که بعد از مرگ او، خانه در اختیار پسرش قرار گرفت. در حدود 50 سال پیش فردی به نام آقای امیری (کسی که امروز با نام او این خانه را می‌شناسیم) آن را خریداری کرد و در دوره‌‌های بعدی آن این خانه متروکه بود و بعد از مدتی پروژه ضامن این خانه را خریداری کرد. شواهد و مدارکی که در این خانه یافت شده نشان دهنده این است که ساختمان خانه امیری مشهد در اوایل دوران قاجار بنا شده است. گفته می‌شود که از زمان ساخت تا 70 سال پیش این خانه در اختیار اربابانی بوده و به صورت ارباب رعیتی در آن سکونت داشتند. اما به مرور زمان و با تغییر شرایط معیشتی اربابان، این خانه به آقای امیری فروخته شد و او به عنوان منزل مسکونی و کارگاه قالی بافی از آن استفاده کرد. البته نباید فراموش کرد که خانه تاریخی امیری در مشهد به مرور زمان دچار فرسودگی زیادی شده، اما مسئولین پروژه ضامن قصد دارند خانه امیری را مرمت کنند، پس به این صورت می‌توان امید داشت که این خانه بخشی از زیبایی زمان‌‌های گذشته خود را به دست بیاورد.
پلان خانه امیری مشهد
معماری خانه امیری مشهد بسیار منحصر به فرد می‌باشد و شاید به همین دلیل توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب کرده است. گفته می‌شود در گذشته این خانه محل زندگی دو گروه خاص بوده که از نظر اهمیت با هم تفاوت زیادی داشته‌اند. دو قسمت جداگانه این خانه که در ضلع شرقی و غربی حیاط قرار دارند از نظر معماری، نورگیری و نورپردازی، تزئینات، ابعاد فضاسازی‌‌ها و بخش‌‌های مختلف و… با هم متفاوت هستند. این تفاوت نشان دهنده ساخت خانه بر اساس نظام ارباب رعیتی حاکم بر ایران آن زمان است. قطعا در زمان‌‌های داستان‌‌های مختلفی در بین این دو قسمت و ساکنان آنها در جریان بوده است. در ضمن جالب است بدانید اندازه ساختمان اربابی در این خانه به اندازه‌ای‌ست که جلوی عبور نور و رسیدن آن به بخش رعیتها را می‌گرفته است. به همین دلیل حتی این روزها هم ساختمان اربابی پر نورتر و آفتاب گیر به نظر میرسد. درب ورودی این ساختمان که در ضلع شرقی آن قرار گرفته به یک دالان زیبا میرسد که با دنبال کردن آن بناهایی ساده‌تر خواهید دید. این بناهای ساده اما زیبا متعلق به خدمتکاران و رعایایی بوده‌اند که زمانی در این مکان زندگی می‌کردند. تزئینات این قسمت‌‌ها با این که کمتر از سایر بخش‌‌های خانه امیری مشهد می‌باشد؛ اما باز هم با این وجود بسیار ظریف و زیباست. چرا که در زمان‌‌های قدیم زیبایی این قسمت روی زیبایی کل ساختمان تاثیر می‌گذاشته است.
تزئینات خانه امیری مشهد
یکی از ویژگی‌‌های بسیار مهم خانه امیری در مقایسه با سایر جاهای دیدنی مشهد تزئینات زیبایی است که در بخش‌‌های مختلف این خانه به چشم میخورد. بیشتر این تزئینات شامل کاشی کاری‌‌های خوشرنگ و آجرکاری‌‌های خلاقانه و زیباست. بسیاری از افرادی که از این مکان بازدید کرده‌اند عقیده دارند یکی از بخش‌‌های بسیار زیبای تزئینات این خانه، تاج آجری است که در بالای قسمت ارباب نشین قرار گرفته است. تزئینات این قسمت در میان تمامی آثار تاریخی به جا مانده از دوران قدیم، از زیبایی خاصی برخوردار است و نمونه مشابه با آن را نمی‌توانید در جای دیگری پیدا کنید. البته بقیه بخش‌‌های خانه تاریخی امیری در مشهد نیز تزیینات هنرمندانه‌ای دارند. به این صورت که حیاط مرکزی این خانه زیبا درختانی قدیمی و سرسبز را درون خود جای داده و در میان آنها یک حوض آبی رنگ به چشم میخورد. همچنین روی دیوارهای شمالی و جنوبی حیاط برای تزیین از کتیبه‌‌ها و کاشی کاری‌هایی استفاده شده است که بسیار چشم نواز هستند. البته بخش‌‌های داخلی ارباب نشین این خانه هم با گچبری‌‌های زیبایی تزئین شده‌اند که دیدن آنها خالی از لطف نخواهد بود.
تغییرات خانه امیری مشهد
خانه امیری از جاذبه های مهم تور مشهد در معرض فرسایش بوده و در طی این سالها برای اینکه جلوه زیبای خود را حفظ کند، بارها مرمت شده است. البته در مواردی هم قسمت‌هایی به خانه اضافه شده که مهمترین آنها پشت بندهای چوبی است که برای جلوگیری از خم شدن دیوار نمای اصلی، در کنار آن قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر بخش‌هایی از تیرهای چوبی خانه که کارایی خود را از دست داده‌اند را با حصیر‌‌های فلزی مخصوص جایگزین کرده‌اند که به وضوح مشخص هستند. البته بهتر است در برنامه‌‌های بازسازی بعدی این خانه چنین مشکلاتی را برطرف کنند تا ظاهر اصلی خانه حفظ شود. البته نباید فراموش کرد قرارگیری این خانه در پروژه ضامن باعث شده تا بودجه کافی برای مرمت آن موجود باشد، اما تخصصی نبودن مرمت‌هایی که روی این مکان انجام شده هرچند استحکام آن را افزایش داده، اما بدون هرگونه سلیقه‌ای انجام شده و ظاهر زیبای آن را خراب کرده است. البته هنوز هم می‌توان با برنامه ریزی درست، روند مرمت را با کمک افراد باتجربه و مصالح مناسب ادامه داد تا این مشکلات برطرف شود.
سخن نهایی
خانه تاریخی امیری مشهد را می‌توان منحصر به فردترین خانه تاریخی مشهد از نظر معماری و تزئینات نامید. در ضمن مسیر دسترسی به این خانه پر است از مکان‌‌های تاریخی دیگری که فضای بسیار دلنشینی را بوجود آورده‌اند. به همین دلیل پیشنهاد میکنیم حتما دوربین مناسب با خود به همراه داشته باشید. همچنین برای گشت و گذار در این قسمت مشهد بهتر است زمان کافی بگذارید، به خصوص اگر علاقمند به دیدن خانه‌‌های تاریخی هستید، این قسمت از شهر مشهد می‌تواند برای شما گزینه خوبی باشد. خانه تاریخی امیری در مشهد، خیابان نواب صفوی، کوچه نواب 9 و پلاک 351 قرار دارد و در اطراف آن می‌توانید از خانه توکلی، خانه ناظران و… دیدن کنید.
