مسجد جامع تبریز؛ معماری، تاریخچه، تصاویر

مسجد جامع تبریز از جمله جاهای تاریخی غرب کشور است. بر اساس شواهد تاریخی می‌توان گفت این مسجد از ابتدا به عنوان یک جامع ساخته شده و با نام‌هایی مانند جامع کبیری از این مکان نام برده‌اند. مسجد جامع شهر تبریز متعلق به قرن ۵ و ۶ هجری می‌باشد، این دوران مقارن با دوران حکومت ایلخانان و سلجوقیان بوده است. سبک معماری مسجد، محل قرار گیری آن، پیشینه تاریخی و دیگر ویژگی‌های این مسجد باعث شده به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر تبریز شناخته شود. در سفر به شهر تبریز از این مسجد تاریخی هم دیدن کنید. برای اطلاعات بیشتر درباره مسجد جامع تبریز با این مطلب همراه شوید.

معرفی مسجد جامع تبریز

مسجد جامع تبریز به انگلیسی Jame Mosque of Tabriz ترجمه می شود. این مسجد برای گردشگران داخلی و خارجی جذابیت‌های فراوانی دارد که می‌خواهیم در ادامه به بررسی آن‌ها بپردازیم. اول اینکه مسجد جامع تبریز از قرن ۵ یا ۶ هجری پا بر جا است و وقایع تاریخی گوناگونی را از سر گذرانده به شکلی که هر کدام از وقایع تأثیری بر آن داشته‌اند. مسجد جامع تبریز به دوران ایلخانان و سلجوقیان تعلق دارد یعنی زمانی که مسجد‌ها دارای دو مناره بلند، گنبد کوچک و ستون‌های سنگی در شبستان بودند. به عبارتی می‌توان گفت در دوران حکومت ایلخانان و سلجوقیان در ساخت مساجد از تجمل‌گرایی و جزییات زیاد دوری می‌کردند. در مقابل این سبک، مساجد دوران صفویه با جزییات فراوانی ساخته می‌شدند.

دوم اینکه در ساخت و تزیین مسجد جامع تبریز از کاشی یا حجاری استفاده نشده است. برای مثال می‌توانید عبارت مسجد جامع تبریز عکس را در گوگل جستجو کنید و نمای درونی شبستان‌ها، حیاط و ایوان‌ها را مشاهده کنید. درون شبستان ستون‌های سنگی ساده‌ای وجود دارند که با قاعده‌ای بزرگ بر زمین استوار شده‌اند. درست است که مسجد جامع تبریز پر زرق و برق نیست اما این نکته از ابهت و فضای معنوی آن چیزی نمی‌کاهد. کافی است درون شبستان مسجد قرار بگیرید تا از نوع معماری و نظم طاق‌ها شگفت زده شوید. چنین می‌توان گفت که در ساخت نمای درونی مسجد هر جز بر سر جای خود قرار دارد و نیازی نیست آیتم دیگری به آن اضافه شود. مانند هر هنر دیگری، برای بررسی هنر معماری مسجد جامع تبریز بایستی از سبک دوران ایلخانی و دوران سلجوقی اطلاعاتی به دست بیاوریم.

مطالعه سبک‌های معماری در این دوران‌ها، علاوه بر سلیقه حاکمان، نشان از خلق و خوی آن‌ها دارد. می‌دانیم که در زمان‌های دور معمولا حاکمان سیاست‌هایی برای اداره جامعه داشتند که به شدت بر تمام جوانب زندگی اهالی تأثیر می‌گذاشت. در معماری مسجد جامع نیز می‌توان دریافت سلجوقیان و ایلخانان مسجد را تنها مکانی برای ادای واجبات و مستحبات دین بر شمرده‌اند. دوری از تجمل و جزییات، هدف دین را مشخص‌تر می‌کرد.

مسجد جامع تبریز کجاست؟

مسجد جامع تبریز در خیابان مطهری و انتهای بازار تبریز قرار دارد. یکی دیگر از ویژگی‌های مسجد جامع تبریز موقعیت آن است. می‌دانیم که در گذشته برای ساخته شدن آبادی‌ها، بازار‌ها و... نیاز به یک محور یا هسته مرکزی بود. این هسته باعث رونق منطقه می‌شد و به مرور جمعیت زیادی را بنا بر دلایل مختلف به خود جذب می‌کرد. مسجد جامع تبریز یا جامع کبیری هم نقشی محوری در شکل‌گیری این منطقه از تبریز داشت. به دلیل همین مسجد بود که بازار بزرگ تبریز به عنوان یکی از قدیمی‌ترین بازار‌های ایران ساخته شد. امروزه اگر به نقشه هوایی بازار توجه کنید متوجه می‌شوید که مسجد جامع تبریز در مرکز آن قرار گرفته است. تصور کنید جمعیت زنان و مردان مسلمان وقتی از مسجد خارج می‌شدند به سمت فروشندگان کالاهای مختلف می‌آمدند. جمعیت خریداران و فروشندگان در اطراف مسجد جامع کبیری، سبب ساخته شدن بازار بزرگ تبریز در این منطقه شد.

این مسجد به عنوان قدیمی‌ترین ساختمان فعال در شهر و جاذبه ای مهم در تور تبریز شناخته می‌شود. از این جهت می‌توان به اهمیت آن در طی قرن‌ها پی برد.

معماری مسجد جامع تبریز

در بخش‌های ابتدایی اشاره کردیم که مسجد جامع تبریز تا حد زیادی از سبک معماری دوره ایلخانی و سلجوقی تأثیر گرفته است. متاسفانه هیچ کتیبه یا مدرک خاصی درباره زمان دقیق ساخت مسجد جامع تبریز وجود ندارد. با این حال می‌توان گفت این مسجد از همان ابتدا به عنوان مسجد جامع ساخته شده است. با تغییر حکومت‌های مختلف، بخش‌های جدیدی به مسجد جامع تبریز اضافه شده  که همچون امضایی از هر دوره به نظر می‌رسند. در زمان وقوع زلزله فجیع سال ۱۱۹۳ هجری نیز بخش‌های بزرگی از مسجد جامع تبریز فرو ریختند. در سال‌های بعد این خسارات مرمت شدند. در حال حاضر مسجد پلان کلی به شکل مستطیل دارد. همچنین این مسجد یکی از بهترین نمونه‌های موجود از مسجد‌های ایرانی می‌باشد. دو درب ورودی به مسجد جامع تبریز وجود دارد که یکی از آن‌ها در انتهای بازار و یکی دیگر در کوچه پشت مسجد قرار دارد. مهم‌ترین مصالح به کار رفته در مسجد جامع تبریز آجر می‌باشد. یک محراب ساده از جنس مرمر ساخته شده که اطراف آن با حجاری و هنر مقرنس، طرح‌های مارپیچ در خود دارد.

چنین به نظر می‌رسد که هنر به کار رفته در اطراف محراب به دوران صفویان تعلق دارد. چنین نمونه‌هایی را می‌توان در مسجد شاه عباس، مسجد شیخ لطف الله و مسجد جامع اصفهان مشاهده کرد. در شبستان مسجد ستون‌های سنگی دیده می‌شوند که در سطح مقطع خود بر روی زمین دارای یک مکعب سنگی هستند. شکل ستون‌ها و محل قرار گیری آن‌ها به اندازه‌ای مناسب بود که در زلزله سال ۱۱۹۳ هجری صدمه‌ای نخوردند و ار فرو ریختن سقف جلوگیری کردند. بخش‌های جنوبی مسجد در دوران قاجار به مجموعه الحاق شده‌اند.

بازدید از مسجد جامع تبریز

بهترین فصل برای بازدید از مسجد جامع تبریز، فصل بهار و فصل تابستان است. هوای تبریز در شش ماه دوم سال سرد می‌باشد بنابراین بهتر است شش ماه اول را برای سفر و بازدید از جاهای دیدنی تبریز انتخاب کنید. در نزدیکی این اثر تاریخی، دیدنی‌های بسیاری مانند بازار بزرگ تبریز، مدرسه طالبیه، مسجد میرزا اسماعیل خاله اوغلی و... قرار دارند. می‌توانید یک روز را برای بازدید از این آثار تاریخی در شهر تبریز اختصاص دهید. به یاد داشته باشید که در زمان اقامه نماز‌های پنجگانه، امکان بازدید از مسجد وجود ندارد.

آدرس مسجد جامع تبریز

تبریز، خیابان مطهری، انتهای بازار بزرگ تبریز

برای رزرو تور به مقاصد داخلی و خارجی با تورگردان همراه باشید.