مدرسه نواب صفوی مشهد

از زمان‌های دور مشهد به عنوان یکی از شهرهای مذهبی مهم ایران شناخته می‌شده است و شخصیت‌های مذهبی مهمی نیز در این شهر زندگی می‌کرده‌اند. همین باعث شده تا در این شهر آثار تاریخی مختلف که مرتبط با مذهب هستند دیده شوند. یکی از این مکان‌های تاریخی مهم که در این مطلب قصد داریم در خصوص آن بیشتر صحبت کنیم مدرسه نواب صفوی مشهد است که آن را با نام مدرسه نواب نیز می‌شناسند. مدرسه علمیه نواب در مشهد از زمان‌های قدیم اهمیت زیادی برای مسلمانان داشته است و توانسته این اهمیت را تا به امروز نیز حفظ کند. در ادامه بیشتر در خصوص این مدرسه تاریخی صحبت می‌کنیم و اطلاعات مفیدی را درخصوص آن با شما در میان می‌گذاریم. 

مدرسه نواب صفوی مشهد کجاست

مدرسه نواب مشهد در ضلع شمالی این شهر بزرگ قرار گرفته است. برای رفتن به مدرسه نواب صفوی مشهد باید به خیابان آیت الله شیرازی که با نام بالا خیابان نیز شناخته می‌شود بروید. این مدرسه قبل از مدرسه‌های مهم دوران قدیم به نامهای باقریه و حاج حسن قرار داشته‌ است. اما تغییرات زیادی در بافت قدیمی شهر مشهد انجام شده و امروز شاهد آن هستیم که این مدرسه در ضلع شمالی فلکه حرم مطهر قرار گرفته و از همین‌رو فاصله کمی با آرامگاه امام رضا دارد‌. به همین دلیل بسیاری از گردشگران ضمن بازدید از از حرم مطهر امام رضا علیه السلام، در صورت تمایل می‌توانند از مدرسه نواب مشهد نیز دیدن کنند.

تاریخچه مدرسه نواب مشهد

مدرسه نواب مشهد که در زمان‌های قدیم به نام مدرسه صالحیه نیز شناخته می‌شده، در زمان حکومت شاه سلیمان صفوی ساخته شده است. بنیانگذار این مدرسه یکی از بزرگان سلسله سادات رضوی بوده که میرزا صالح نقیب رضوی نام داشته و در سال ۱۰۸۶ قمری اقدام به ساخت این مدرسه کرده است. مدرسه نواب در مشهد در طول فعالیت خود توانسته شخصیت‌های برجسته علمی، دانشمندان، شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی و مذهبیون نامداری را به جهان معرفی کند. البته یکی دیگر از ویژگی‌های اصلی مدرسه نواب مشهد جنبه هنری و معماری اسلامی آن می‌باشد که در دوران مختلف همواره مورد توجه همگان قرار گرفته است .

متولیان یا مسئولین مدرسه علمیه نواب در مشهد

بعد از اتمام ساخت مدرسه نواب صفوی، یکی از جاهای دیدنی مشهد، بنیانگذاران یعنی میرزا صالح نقیب رضوی که در آن زمان متولی آستان قدس رضوی نیز بوده، حدود ۱۸ سال به عنوان متولی و متصدی مدرسه نواب به فعالیت پرداخت. گفته می‌شود که او قبل از مرگش تولیت مدرسه علمیه نواب را با شروع خاصی به فرزندان خود واگذار نمود و در ضمن برای این که عموم مردم از وقف‌نامه این مدرسه با خبر باشند، این مطالب را بر روی سنگی حکاکی و درون مسجد مدرسه نصب کرد. البته بعضی از شواهد به ما نشان می‌دهد که در سده‌های تاریخی گذشته افراد سودجو با اهداف خاصی اقدام به از بین بردن بعضی از بندهای این وقت نامه کرده‌اند. همین باعث شد تا مدرسه نواب مشهد برای مدتی بدون متولی به فعالیت خود ادامه دهد و امروزه اطلاع دقیقی از افرادی که پس از میرزا صالح رضوی مسئولین مدرسه علمیه بودند نداریم. اما در سال ۱۳۰۳ قمری که کتاب اوقاف مشهد توسط اعتماد التولیه نوشته شده مشخص است فردی به نام میرزا حاجی آقا تولیت این مدرسه را بر عهده داشته و پس از آن حاج شیخ ابو محمد عاملی این وظیفه را برعهده گرفته است. همچنین اسناد نشان می‌دهند که بعد از آن شیخ محمد علی عاملی به عنوان متولی مدرسه نواب مشهد شروع به کار کرد.

مدرسه نواب صفوی مشهد در طول تاریخ

در سال ۱۳۱۲ شمسی به رژیم پهلوی سیاست‌های ضد مذهبی را در پیش گرفت که در همین راستا این مدرسه علمیه به دانشکده معقول و منقول تبدیل گردید. در آن دوره بسیاری از مدارس علمیه برچیده شد و فعالیت خاصی نداشتند. تا اینکه بعد از شهریور سال ۱۳۲۰ مجدداً حوزه علمیه مشهد راه‌اندازی شد و در سال ۱۳۲۳ آیت الله بروجردی حکم کرد تا آیت الله حاج میرزا علی اکبر نوغانی که از عالمان گرانمایه و معروف خراسان بوده، وظیفه تولیت مدرسه نواب مشهد را برعهده بگیرد. این عالمه گرانقدر دوران تولیت و سرپرستی مدرسه نواب مشهد اقدام به وضع مقررات جدیدی کرد که برای رشد و تربیت دانش آموزان و طلاب در این مدرسه بسیار مفید واقع شد. اما او نیز در سال ۱۳۲۹ نیز در گذشت و آیت الله حاج میرزا احمد کفایی که فرزند یکی از علمای مهم خراسان بود، علاوه بر ریاست حوزه علمیه مشهد و سایر مدارس علمیه در این منطقه، وظیفه سرپرستی مدرسه نواب را نیز بر عهده گرفت. بعد از او شخصیت‌های دیگری مانند حجت الاسلام مبین وظیفه تولیت این مدرسه را بر عهده گرفتند و در این سمت تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی باقی ماندند. بعد از به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی مشاهده شد که وضعیت ساختمان مدرسه علمیه نواب در مشهد مناسب نیست و از همین رو به کمک آیت الله واعظ طبسی این مدرسه تاریخی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.

سوابق برنامه‌ها و فعالیتهای آموزشی در مدرسه نواب مشهد

همانطور که گفته شد مدرسه نواب همیشه یکی از مراکز مهم برای فراگیران علوم دینی بوده است. از زمان‌های قدیم فقیهان و عالمان بزرگی در این مرکز به مطالعه و تدریس پرداخته‌اند و همین دلیل بالا بودن اعتبار این مدرسه علمیه می‌باشد. یکی از موارد مهم در خصوص این مدرسه این است که در طول سه سده فعالیت مداوم توانسته تقریباً تمام دروس حوزوی را در اختیار طلبه‌ها و دانش‌پژوهان قرار دهد. البته باید این موضوع را در نظر گرفت که تعداد طلاب در این مدرسه در دوران مختلف متفاوت بوده و گفته می‌شود در سال ۱۰۸۶ هجری قمری و زمان نظارت میرزاصالح نقیب رضوی این مکان رونق بالایی داشته است. بعد از اتمام دوران صفویه در متونی که به دست "فریزر" جهانگرد انگلیسی نوشته شده، تعداد دانش آموزان و طلاب این مدرسه در زمان فتحعلی شاه قاجار را بین ۶۰ تا ۱۰۰ نفر تخمین زده‌اند. گفته می‌شود این تعداد تا پایان دوره قاجار حدود ۱۰۰ نفر باقی مانده اما در زمان حکومت پهلوی فشارهای سیاسی که توسط رضاخان به حوزه‌های علمی وارد می‌شده باعث افت شدید تعداد طلبه در مدرسه نواب مشهد شده است. اما گفتنی است که با روی کار آمدن محمدرضا شاه تا حد زیادی فشارهای وارده به حوزه علمیه کاهش یافت و به همین دلیل شاهد این هستیم که حتی در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۶ تعداد طلاب این مدرسه به ۱۶۰ نفر نیز رسیدند.

کتابخانه قدیمی مدرسه نواب صفوی مشهد

یکی از بخش‌های بسیار مهم مدرسه نواب مشهد، کتابخانه جامعی می‌باشد که همزمان با ساخت مدرسه تاسیس شده است. در کتاب‌های تاریخی مربوط به آن دوران آمده که میرزا صالح رضوی بعد از اینکه ساختن مدرسه علمیه نواب در مشهد را به پایان رساند، اقدام به تاسیس کتابخانه بزرگی برای این مدرسه کرد. در این کتابخانه تعداد زیادی کتب نفیس و مخلوط قرار گرفته که معمولاً خریداری یا به این کتابخانه اهدا شده‌اند. این روزها نیز شخصیت‌های بزرگ مذهبی کشور ما بر این باور هستند که کتابخانه قدیمی مدرسه نواب صفوی مشهد به عنوان یکی از مهمترین کتابخانه مدارس علمی کشور ما شناخته می‌شود. در این کتابخانه کتب خطی نفیسی وجود دارد که از لحاظ مذهبی ارزش بالایی دارند و همچنین در میان آنها خط علمای بزرگ شیعه مربوط به دوران مختلف به چشم می‌خورد. تنوع کتاب‌های موجود در این کتابخانه بسیار بالاست و در خصوص موضوعاتی مانند احادیث، فقه، ادبیات، علم پزشکی، فلسفه و… می‌باشند.

برای رزرو تور به مقاصد داخلی و خارجی و تور مشهد با تورگردان همراه باشید.