سی و سه پل طولانی‌ترین پل ساخته شده بر روی زاینده رود می‌باشد. در گذشته این پل را با نام الله وردی خان می‌شناختند. همچنین نام‌های پل شاهی، پل جلفا و پل چهل چشمه هم برای آن استفاده می‌شدند. سی و سه پل خیابان چهار باغ عباسی را به چهار باغ بالا متصل می‌کند. بسیاری از گردشگران سی و سه پل را مهم‌ترین سازه تاریخی اصفهان می‌دانند و بر این باور هستند که می‌تواند سمبل شهر اصفهان باشد. عبور و مرور وسایل نقلیه بر روی سی و سه پل ممنوع است اما افراد پیاده می‌توانند از آن استفاده کنند. درباره سی و سه پل بسیار گفته و شنیده‌ایم اما شاید نکات ناخوانده یا اطلاعاتی که کمتر شنیده باشید همچنان در این باره وجود داشته باشند. پیشنهاد می‌کنیم ادامه مطلب را در تورگردان بخوانید و طولانی‌ترین پل اصفهان را که زمانی زیباترین پل در جهان بود بشناسید. این پل در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ به عنوان یکی از میراث ملی ایران به ثبت رسید.
سی و سه پل اصفهان کجاست؟
سی و سه پل به انگلیسی Si o se pol در مجاورت میدان انقلاب در شهر اصفهان قرار دارد. این پل خیابان چهارباغ عباسی را به محله هتل پل و خیابان چهار باغ بالا متصل می‌کند. گردشگران بسیاری این پل و پارک‌های اطراف آن را برای تفریح انتخاب می‌کنند. اگر برای اولین بار به اصفهان سفر می‌کنید باید حتما سری هم به سی و سه پل بزنید چرا که یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی اصفهان است و منظره زیبایی دارد. علاوه بر پارک‌های اطراف سی و سه پل، فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، مراکز تفریحی و هتل‌های بسیاری در نزدیکی آن قرار گرفته‌اند. به عبارتی می‌توانیم بگوییم که این بخش از شهر اصفهان بسیار پر جنب و جوش است و در هر فصلی بازدید از آن خالی از لطف نیست.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید قیمت خانه‌ها و ساختمان‌هایی که منظره‌ای از سی و سه پل و زاینده رود دارند بسیار بالا بوده و جزو املاک بسیار لاکچری در شهر اصفهان محسوب می‌شوند. در سال‌های اخیر کافه و رستوران‌های مختلفی در نزدیکی سی و سه پل شروع به فعالیت کرده‌اند که منظره زیبایی از پل داشته و طرفداران زیادی پیدا کرده‌اند. البته هر دو سوی سی و سه پل یعنی هم خیابان چهارباغ بالا و هم چهارباغ عباسی بسیار زیبا هستند که پیاده روی در آن‌ها لذت بخش است. در ادامه درباره سی و سه پل بیشتر صحبت خواهیم کرد.
تاریخچه سی و سه پل
بسیاری از گردشگران علاقه دارند درباره تاریخچه اماکن تاریخی اطلاعاتی به دست بیاورند. بسیاری نیز تنها از معماری لذت برده و درباره اسرار بنا هیچ کنجکاوی به خرج نمی دهند. اگر جزو دسته اول هستید احتمالا درباره سی و سه پل داستان‌های زیادی شنیده‌اید حال می‌خواهیم بدانیم کدام یکی از داستان‌ها حقیقی و کدام بی‌پایه و اساس است. این پل به دستور شاه عباس اول برای اتصال دو خیابان چهارباغ ساخته شد. اسناد و کتاب‌های تاریخی نشان می‌دهند که شاه عباس چندین سال درباره این ایده صحبت می‌کرد اما بنا بر دلایل مختلف ساختن یک پل عالی ممکن نمی‌شد. سرانجام شاه عباس یکی از سپهسالاران خود یعنی الله وردی خان اوندیلازه را مامور کرد تا بر ساخت پل نظارت کند و این کار را به پایان برساند.
الله وردی خان یکی از مشهورترین معماران اصفهان یعنی حسین بنا اصفهانی را برای ساخت پل انتخاب کرد. حسین بنا نقش بسیاری مهمی در معماری دوران صفویه داشت همچنین یکی از فزندان او، معمار مسجد شاه در میدان نقش جهان بود. در آن زمان پل‌ها را در بخشی از رودخانه می‌ساختند که عرض کمتری دارد و بستر آن سنگی است. حسین بنا برای اولین ابتکاری به کار برد به این صورت که نقشه ساخت پلی را در عریض‌تر قسمت زاینده رود کشید. در این بخش از رودخانه، جریان آب آرام‌تر و عمق کمتر بود. سی و سه پل را ساختند و برای آن ۴۰ دهانه قرار دادند تا وزن پل قابل تحمل شود همچنین آب با ملایمت جریان یابد.
نکته: سردیس الله وردی خان در نزدیکی سی و سه پل قرار دارد که یاد آور خدمات و اقدامات شایسته او برای ساخت سی و سه پل می‌باشد.
سی و سه پل در کتاب‌ها و داستان‌های تاریخ
از آنجایی که این پل در ابتدا ۴۰ دهانه داشت، بسیاری از مردم نام پل چهل چشمه را برای آن انتخاب کرده بودند. به مرور زمان برخی از دهانه‌هایی که نزدیک ساحل رودخانه بودند بسته شدند. دلایل مختلفی مانند رشد درختان باعث بسته شدن دهانه‌ها بود. در آخر ۳۳ دهانه باقی ماندند که امروزه دیگر این سازه را با نام سی و سه پل می‌شناسیم. داستان‌ها و تئوری‌های بسیاری درباره تعداد دهانه‌های سی و سه پل گفته شده مثلا اینکه ۳۳ عدد آناهیتا الهه آب است و... هیچ کدام از این داستان‌ها قابل استناد تاریخی نیستند همچنین منطقی نیست که حسین بنا اصفهانی که یک شیعه و مسلمان بوده به الهه آب علاقه‌ای داشته باشد.
بسیاری از افراد نام پل جلفا را در گذشته‌های دور برای سی و سه پل به کار می‌بردند. همان طور که می‌دانید تعداد زیادی از ارامنه از سرزمین ارمنستان با کوچ اجباری به ایران آمدند. این اتفاق در زمان شاه عباس و به دستور او اتفاق افتاد. جمعیت بزرگی از ارامنه در اصفهان ساکن شدند. شاه عباس زمین‌های غیر آباد در جنوب اصفهان را به آن‌ها بخشید تا بتوانند جدا از مسلمانان به زندگی خود ادامه داده و آیین مذهبی خود را نیز انجام دهند. متأسفانه عقاید نژاد پرستانه و متهجرانه‌ای درباره ارامنه در آن زمان وجود داشت. برای مثال ارامنه اجازه داشتند تنها تا میانه سی و سه پل بیایند و با مسلمانان تجارت کنند و برگردند. محله جلفا در جنوب زاینده رود قرار داشت و این پل تنها راه ارتباطی آن‌ها با مردم شهر بود. به همین دلیل بسیاری نام پل جلفا را برای سی و سه پل به کار می‌بردند.
مراسم آب پاشان که یکی از مراسم قدیمی ایرانیان در تابستان است نیز در نزدیکی سی و سه پل انجام می‌شد. در روزهای عید نوروز هم این پل را آذین می‌بستند و چراغانی می‌کردند. در کتاب‌های تاریخی آمده است، در یک نوروز اصفهانی‌ها تمام هنر خود را برای چراغانی و آذین بستن سی و سه پل به کار بردند و شاه از نتیجه کار بسیار راضی بود. در آخر ۵۰۰ تومان از مالیات شهر اصفهان به آن‌ها بخشیده شد. ارامنه نیز جشن و مراسم خاج شویان را در نزدیکی سی و سه پل برگزار می‌کردند. خاج شویان در یکی از روزهای ژانویه است که مسیحیان آن را با دلایل مختلف مانند روز غسل تعمید حضرت عیسی و یا ملاقت مغان زرتشتی را با او جشن می‌گیرند.
سی و سه پل در زمان حال
سی و سه پل یکی از میراث تاریخی و فرهنگی مهم و از جاذبه های تور اصفهان و ایران است. معماری این پل چه در زمان گذشته و چه در زمان حال یک شاهکار محسوب می‌شود بنابراین حفظ این اثر فرهنگی و تاریخی بسیار حیاتی و مهم است. از آنجایی که سی و سه پل بر روی یک بستر شنی و ماسه‌ای ساخته شد، مهندسان صفوی تصمیم گرفتند زیر پایه‌های آن را به عمق ۳۰ متر شمع کوبی کنند. این تکنیک به شکلی عمل می‌کرد که از صدمه آب به پایه‌ها جلوگیری می‌نمود. بسیاری از باستان شناسان و متخصصان دیگر بر این باور هستند که تکنیک شمع کوبی در زمانی که رطوبت زیاد است اثر‌بخش می‌باشد به عبارتی اگر زاینده رود خشک شود امکان نشست سی و سه پل وجود خواهد داشت.
در سال‌های اخیر و با خشکسالی‌های پی در پی، تنها در روزهای اندکی از سال می‌توان زاینده رود را پر آب دید. همین موضوع باعث شد تا سی و سه پل نشست کند. فرآیند نشست سازه بزرگی مانند سی و سه پل در زمان کوتاه ممکن نیست با این حال دخالت‌ها و تخریب‌های انسان خیلی زودتر بلای جان سی و سه پل شدند. سال‌ها پیش پروژه متروی اصفهان کلید خورد که در طول انجام آن آثار تاریخی بسیاری صدمه دیدند. مسیر مترو از زیر خیابان چهارباغ عباسی می‌گذرد که عملیات مترو سازی باعث خشک شدن بسیاری از درختان چهار باغ شد. همچنین مته‌هایی که زمین را حفر می‌کردند به پایه‌های سی و سه پل برخورد نمودند. هنوز به درستی نمی‌دانیم این دخالت‌ها و تخریب‌ها چه خساراتی به سی و سه پل زده‌اند.
همه این موارد را هم که کنار بگذاریم، شاید برایتان باور پذیر نباشد که روزگاری کامیون‌های سنگین از روی سی و سه پل می‌گذشتند. خوشبختانه بعد از انقلاب اسلامی عبور و مرور وسایل نقیله از این پل ممنوع شد اما بخش‌هایی از پل ترک خورده بود. آخرین خطر در کمین سی و سه پل هم گردشگرنماهایی هستند که در هر فرصتی به دست بیاورند مشغول نوشتن یادگاری بر دیواره‌های آن می‌شوند. کیوسک نگهبانی در نزدیکی سی و سه پل وجود دارد اما گهگاهی می‌توانید خرابکاری این گردشگرنماها را مشاهده کنید که با مشقت زیاد بایستی پاک شوند.
سخن پایانی
امیدواریم این مطلب اطلاعات جدیدی درباره سی و سه پل در اختیار شما قرار داده باشد. همچنین شما اشتیاق تازه‌ای برای بازدید از جاهای دیدنی اصفهان پیدا کرده باشید. در سفر به اصفهان از سی و سه پل دیدن کنید و این بار تمام فراز و نشیب‌های تاریخی این سازه با ابهت و سودمند در عین حال زیبا را به یاد بیاورید.
