حمام مهدی قلی بیک (معرفی حمام تاریخی در مشهد)

حمام مهدی قلی بیگ بنایی تاریخی در مشهد است که به دوران حکومت صفویان تعلق دارد. حمام توسط یکی از سرداران شاه عباس اول (مهدی قلی بیگ) ساخته شده و جزو موقوفات است. از جمله برجسته‌ترین ویژگی‌های این بنای تاریخی می‌توان به نقاشی‌ها و گچ بری‌های داخل آن اشاره کرد. قدمت تزیینات داخلی ساختمان به دوران صفویه و قاجار باز می‌گردد. بسیاری از گردشگران بر این باورند که حمام مهدی قلی بیگ بزرگترین و زیباترین حمام قدیمی ایران است.

امروزه حمام مهدی قلی بیگ به موزه مردم شناسی تبدیل شده است. بنابراین در بازدید از حمام علاوه بر مشاهده معماری کم‌نظیر می‌توانید از اشیاء و عکس‌های قدیمی هم دیدن کنید. پیش از سفر به مشهد و بازدید از حمام مهدی قلی بیگ برای کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه باشید.

حمام مهدی قلی بیگ کجاست؟

حمام مهدی قلی بیگ در شهر مشهد و نزدیکی حرم مطهر امام رضا (ع) قرار دارد. از آنجایی که ساختمان حمام دقیقا درکنار مسجد شاه است، بسیاری از اهالی مشهد نام حمام شاه را برای این مکان تاریخی به کار می‌برند. به طور دقیق‌تر حمام مهدی قلی بیگ روبروی باب الجواد و در کوچه سرشور است. می‌توان گفت حمام در بازار و فاصله کوتاهی از حرم مطهر رضوی ساخته شد. تا پیش از اینکه خانه‌ها حمام داشته باشند بسیاری از مردم مشهد و همچنین زائران از حمام مهدی قلی بیگ استفاده می‌کردند.

تاریخچه حمام مهدی قلی بیگ

در بخش ابتدایی اشاره کردیم که حمام مهدی قلی بیگ توسط یکی از سرداران شاه عباس اول به همین نام ساخته شد. مهدی قلی بیگ میر آخور شاهی بود و در جنگ ایران با عثمانیان، لشگر خراسان را فرماندهی می‌کرد. این سردار از خاندان بزرگ بیگلربیگی‌های خراسان بوده و مدارک زیادی از موقوفات او به جا مانده است. در آن زمان حمام مهدی قلی بیگ با بهترین و پیشرفته‌ترین اوصول معماری ساخته شد و استفاده از آن برای عموم آزاد بود. ساختمان حمام چندین بار در طول تاریخ بازسازی شده است. با این حال به دلیل معماری خاص و مصالح با کیفیت، حمام مهدی قلی بیگ در طی قرن‌ها پا بر جا مانده و تا ۳۰ سال پیش فعال بود.

پس از اینکه ساختمان خانه‌ها مدرن‌تر شدند و هر خانواده می‌توانست حمام شخصی در خانه خود داشته باشد، حمام مهدی قلی بیگ نیز از رونق افتاد. برای سال‌های پی در پی این ساختمان تاریخی و زیبا متروک و بلا استفاده بود. سرانجام در اواخر دهه ۷۰ شمسی بازسازی تخصصی درون حمام مهدی قلی بیگ صورت گرفت. پس از آن موزه مردم شناسی در ساختمان حمام دایر شد و امروزه گردشگران می‌توانند از تمام بخش‌های این ساختمان تاریخی و زیبا دیدن کنند.

لازم به ذکر است که حمام مهدی قلی بیگ پیش از انقلاب در میان مردم به نام حمام شاه شناخته می‌شد. پس از پیروزی انقلاب نام حمام رضوی را به‌ جای مهدی قلی بیگ برگزیدند. همچنین در حال حاضر این حمام موزه تحت نظارت آستان قدس رضوی اداره می‌گردد. با خرید تور مشهد می‌توانید به این شهر زیبا سفر کنید و سری به حمام مهدی قلی بیگ بزنید. صدها جاذبه گردشگری دیگر در مشهد وجود دارند که سفری خاطره انگیز برای شما رقم می‌زنند.

معماری حمام مهدی قلی بیگ

معماری حمام مهدی قلی بیگ ویژگی‌های برجسته فراوانی دارد. به همین دلیل در لیست جاهای دیدنی مشهد جزو برترین‌ها دسته بندی می‌شود. حمام در زمینی به مساحت ۲ هزار متر مربع ساخته شده و بخش‌های مختلفی را در بر می‌گیرد. سقف حمام مهدی قلی بیگ علاوه بر گچ بری‌های زیبا دارای نقاشی‌های مختلفی است. برخی از نقاشی‌ها در دوران صفوی رسم شده و شامل طرح گل، گیاه و پرندگان هستند. سایر نقاشی‌ها که قدمت آن‌ها به دوران قاجاریان باز می‌گردد موضوعاتی مانند داستان‌های اساطیری شاهنامه دارند. می‌توانید در سقف حمام تصاویری از داستان رستم و سهراب را مشاهده کنید.

در ساخت بنای حمام مهدی قلی بیگ از آجر، فلز، ساروج، گچ، آهک، شیشه و کاشی استفاده کرده‌اند. ستون‌هایی که ساختمان را استوار نگاه می‌دارند آجری هستند. گفته می‌شود که برای استحکام بنا ۱۳ لایه ساروج و آهک به کار رفته است. برای روشنایی فضای حمام چندین نورگیر ساخته شده که در تمام طول روز، نور حمام را تأمین می‌کنند. همچنین در گذشته مشعل‌های متعددی در کنار دیوار‌ها نصب می‌شد تا مردم بتوانند در هنگام شب هم به حمام بیایند. امروزه اثری از مشعل‌ها نیست و به دلیل بازسازی‌های مختلف نمی‌توانید محل نصب آن‌ها را تشخیص دهید. برای درک دقیق‌تر معماری بنای حمام مهدی قلی بیگ باید از نزدیک جزییات را مشاهده نمایید. جهت کسب اطلاعات بیشتر برای سفر به مشهد یا انواع تور داخلی و خارجی با تورگردان همراه باشید.

بخش‌های حمام مهدی قلی بیگ

حمام مهدی قلی بیگ دارای بخش‌های مختلفی است. کاربرد و تزیینات هر قسمت حمام متفاوت از دیگری بوده و مجموعه بسیار زیبایی پدید آورده‌اند. می‌خواهیم در ادامه، بخش‌های حمام مهدی قلی بیگ را نام ببریم و تزیینات هر کدام را جداگانه بررسی کنیم.

رختکن

رختکن یا سربینه از جمله ضروری‌ترین بخش‌های حمام‌های قدیمی بوده است. در رختکن حمام مهدی قلی بیگ تزییناتی مانند کاشیکاری و نقاشی بر سقف وجود دارند. همچنین قدیمی‌ترین نقاشی حمام متعلق به همین بخش بوده که در دوران صفویان رسم شده است. رختکن دارای ۴ غرفه است که ۳ غرفه به عموم و یکی به اشراف تعلق داشته و دخل حمام‌چی در کنار آن است. در دخل علاوه بر نگهداری پول، کالاهای مربوط به حمام مانند صابون، کیسه، لیف و... به فروش می‌رسید.

هشتی

هشتی یا میاندر بخشی بین رختکن و گرمخانه است. یک حوض با فواره‌ای کوچک در میاندر وجود دارد که افراد پس از ورود به هشتی، پاهای خود را درون آن می‌شستند. این کار باعث می‌شد بدن آمادگی ورود به گرمخانه را داشته باشد. همچنین پس از استحمام و پیش از رفتن به رختکن نیز این عمل را تکرار می‌کردند تا بدن برای ورود به محیط سرد خارجی آماده شود. هشتی حمام مهدی قلی بیگ دارای یک حوض زیبا و فواره است. همچنین اطراف حوض را چندین غرفه فرا گرفته‌اند. تزیینات این بخش شامل کاشیکاری و نمای آجری زیبا هستند.

گرم‌خانه

گرم خانه بخشی از حمام‌های قدیمی است که چندین غرفه و سکو دارد. در این بخش افراد می‌توانستند گرداگرد حوض بنشینند و به شستشوی بدن خود مشغول شوند. قسمت کوچکتری هم به گرمخانه متصل است و با نام نظافت‌خانه شناخته می‌شود. در نظافت خانه کارهای شخصی مربوط به نظافت انجام می‌شد. گرم‌خانه حمام مهدی قلی بیگ شامل فضایی چهار گوشه و بزرگ است که با گنبدی آجری پوشانده می‌شود. تزیینات دیوار گرم‌خانه در این حمام تاریخی شامل کاشیکاری‌های آبی و سفید رنگ است.

خزینه

آخرین مرحله شستشو در حمام‌های قدیمی به بخش خزینه مربوط می‌شد. خزینه با چند پله به گرم‌خانه متصل می‌شود و سطح آن از دیگر بخش‌های حمام بالاتر است. حوضی بزرگ در خزینه وجود دارد که افراد می‌توانستند در آن بدن خود بشویند. خزینه حمام مهدی قلی بیگ از خزینه‌های دیگر حمام‌های تاریخی بزرگ‌تر بوده و تزیینات مختلفی مانند کاشیکاری و گچ‌بری دارد.

آتش خانه

آتش خانه محلی است که گرمای حمام را به وسیله سوزاندن هیزم تأمین می‌کند. تون تاب مسئول تأمین هیزم و سوزاندن آن در آتش خانه بوده تا دیگ‌ها گرم شوند. برای هیزم از چوب، فضولات حیوانی، خار و خاشاک و... استفاده می‌کردند. نکته جالب این است که حتی خاکستر حاصل از سوختن هیزم حمام سودمند بوده که آن را برای تهیه ساروج به کار می‌بردند. آتش خانه حمام مهدی قلی بیک در دست بازسازی است و معمولا امکان بازدید از آن برای عموم وجود ندارد.

بازدید از حمام مهدی قلی بیگ

شنبه تا چهارشنبه، از ساعت ۸ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر

پنج‌شنبه و جمعه، از ساعت ۸ صبح تا ۱۱:۳۰ ظهر

ایام تعطیل، از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ ظهر

قیمت بلیط حمام مهدی قلی بیگ

هزینه ورودی برای هر نفر ۵ هزار تومان است.

آدرس حمام مهدی قلی بیگ

خراسان رضوی، مشهد، حرم مطهر رضوی، روبروی باب الجواد، کوچه سرشور، ابتدای بازار بزرگ