مدرسه عباسقلی خان (همه آنچه باید پیش از بازدید بدانید)

مدرسه عباسقلی خان بنایی تاریخی متعلق به سده ۱۱ هجری قمری است و در مشهد قرار دارد. این مدرسه توسط عباسقلی خان شاملو از بیگلربیگی‌های خراسان ساخته شده و کتیبه‌ای به نام او در سر در ساختمان دیده می‌شود. زمان ساخت بنا را مقارن با دوران سلطنت شاه سلیمان صفوی می‌دانند چرا که یک کتیبه هم در مدح او بر سردر نصب شده است. این ساختمان تاریخی در حال حاضر به عنوان مدرسه علمیه کاربرد داشته و در خیابان نواب می‌توان آن را مشاهده کرد.

در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۵۷ مدرسه علمیه عباسقلی خان شاملو به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. امروزه تولیت بنا بر عهده نوادگان عباسقلی خان شاملو است و حدود ۲۰۰ طلبه در مدرسه علمیه مشغول به تحصیل هستند. مطلبی را به مدرسه عباسقلی خان اختصاص داده‌ایم تا این مکان تاریخی به گردشگران بیشتری معرفی گردد.

تاریخچه مدرسه عباسقلی خان

پیش از اینکه درباره تاریخچه مدرسه عباسقلی خان در مشهد صحبت کنیم، به تاریخچه خاندان شاملو می‌پردازیم. شاملو‌ها طایفه ای قدرتمند در شمال خراسان بودند که در جنگاوری رقیب نداشتند. آن‌ها با ریشه‌های ترک، در بخش‌هایی از ترکمنستان سکونت داشتند که با ورود اسلام به ایران، مسلمان شدند. پیش از آن به شاملو‌ها عنوان ترک‌های مسلمان اطلاق می‌شد. وقتی صفویان در ایران به قدرت رسیدند، رابطه خوبی با شاملو ها داشتند به طوری که چندین ازدواج بین آن‌ها صورت گرفت. مهم‌ترین وصلت خانوادگی، ازدواج شاه اسماعیل صفوی و دختر عبدی بیگ بود. از آنجایی که سلسله شاهان صفوی از نسل این زوج ادامه پیدا کرد، نفوذ خانواده شاملو در دربار بیشتر شد.

به شاملو‌ها لقب بیگلربیگی خراسان اعطا شد که به واسطه آن حاکمیت خراسان و هرات را به عهده گرفتند. عباسقلی خان شاملو از جمله مهم‌ترین بیگلربیگی‌های خراسان بود که به علم و ادب علاقه زیادی داشت. او موقوفات زیادی در جهت پیشرفت علم و دانش در خراسان انجام داد. مدرسه علمیه عباسقلی خان در سال ۱۰۷۷ هجری قمری در شهر مشهد ساخته شد که در نزدیکی حرم رضوی قرار دارد. عباسقلی خان زمین این مدرسه را وقف کرد و در وصایای خود قید نمود که باید پس از مرگ او، تولیت مدرسه عباسقلی خان به عهده نوادگان باشد. برای سال‌های متوالی مدرسه توسط شاملو‌ها اداره می‌شد که در دهه‌های اخیر، سازمان اوقاف خراسان، تولیت‌ را از آن‌ها گرفت. در سال ۱۳۷۵ نسل هفتم پس از عباسقلی خان به نام مرتضی سپهری شاملو در صدد باز پس گرفتن تولیت برآمد و توانست اوقاف را به نسل شاملو‌ها باز گرداند.

در حال حاضر مدرسه عباسقلی خان در مشهد فعال است و ۲۰۰ طلبه در این محل درس می‌خوانند. همچنین گردشگران می‌توانند از بخش‌های مختلف مدرسه بازدید کنند.

معماری مدرسه عباسقلی خان

معماری مدرسه عباسقلی خان مانند بسیاری از بناهای دوران صفوی است که مشخصه آن کاشی های آبی رنگ بودند. نمای ایوان‌ها و کاشی‌های معرق نیز از همان سبک پیروی کرده‌اند. ایوان‌های مدرسه وسیع بوده و مقرنس‌های باشکوهی در آن ساخته‌اند. کاشیکاران ماهر و معماران حاذق دوران صفوی، ساختمانی طراحی کرده‌اند که در عین سادگی باابهت است و هر بیننده‌ای را به تحسین وا می‌دارد. ساختمان مدرسه چهار ایوان دو طبقه دارد. گرداگرد فضای مستطیل شکل این بنا ۱۰۴ حجره ساده قرار گرفته که برای سکونت طلاب ساخته شده‌اند. سال‌ها پیش زمانی که حرم مطهر رضوی توسعه پیدا می‌کرد و خیابان نواب صفوی تعریض می‌شد، سردر مدرسه را به عقب بردند. البته در جریان این انتقال، سردر کوچکترین آسیبی ندید.

امروزه می‌توانید سردر مدرسه یا همان ورودی اصلی را در ضلع جنوبی خیابان نواب صفوی مشاهده کنید. از دیگر ویژگی‌های بنای مدرسه عباسقلی خان، ۱۲ پله آجری است که طبقه اول را به طبقه دوم متصل می‌کند. این را هم در نظر داشته باشید که عمده مصالح به کار رفته در ساخت مدرسه عباسقلی خان، آجر است و در برخی از قسمت‌ها تزیینات کاشی و کاشی معرق دیده می‌شوند. کتابخانه ای توسط سید علی بهشتی در سال ۱۳۴۴ به مجموعه مدرسه وقف شد که در حال حاضر آن را به نام کتابخانه سید می‌شناسند. این مدرسه زیبا جزو جاهای دیدنی مشهد بوده که برای بسیاری از گردشگران ناشناخته یا کمتر شناخته شده است.

جاهای دیدنی نزدیک مدرسه عباسقلی خان

مدرسه عباسقلی خان در حال حاضر در ضلع جنوبی خیابان نواب صفوی است. شما می‌توانید در حاشیه زیر گذر، این مدرسه را مشاهده کنید. قدمت این محله بسیار زیاد است به طوری که حتی پیش از دوران صفوی آباد بوده زیرا در نزدیکی بارگاه مطهر امام رضا قرار دارد. جاهای دیدنی زیادی در نزدیکی مدرسه عباسقلی خان وجود دارند که می‌توانید همه آن‌ها را در یک روز بازدید نمایید. برای مثال بازار رضا، پارک میرزا کوچک خان، گنبد سبز و پارک وحدت در شعاع ۱ کیلومتری مدرسه عباسقلی خان قرار گرفته‌اند.

همچنین فاصله این مدرسه تا بارگاه امام رضا (ع) تنها ۴۰۰ متر است. برای اطلاع از تور مشهد و انواع تور داخلی یا خارجی با تورگردان همراه باشید.

دسترسی به مدرسه عباسقلی خان

دسترسی به مدرسه علمیه عباسقلی خان شاملو آسان است. در ۴۰۰ متری حرم مطهر خود را به‌ ابتدای خیابان نواب صفوی برسانید سپس در حاشیه زیرگذر، ساختمان مدرسه را مشاهده خواهید کرد.

بازدید از مدرسه عباسقلی خان

بازدید از مدرسه عباسقلی خان رایگان است. شما می‌توانید با تور مشهد به این شهر سفر کرده و از مدرسه عباسقلی خان و ده‌ها جای دیدنی دیگر بازدید نمایید. مشاهده تمام بخش‌های مدرسه حدود ۱ ساعت زمان نیاز دارد.

آدرس مدرسه عباسقلی خان

خراسان رضوی، مشهد، خیابان نواب صفوی